Porażenie mózgowe to główna przyczyna niesprawności fizycznej, dotykająca mniej więcej jedno na 400 dzieci. Jest to zaburzenie postawy i ruchów spowodowane ograniczonym, niepostępującym uszkodzeniem rozwijających się szlaków ruchowych w mózgu. Dziecko z porażeniem mózgowym może mleć wady wzroku lub słuchu. Głównym problemem są trudności z poruszaniem się, choć stopień niesprawności bywa bardzo różny.

OBJAWY PORAŻENIA MÓZGOWEGO

Do zaburzeń należą:

  • hipotonia – obniżenie napięcia mięśni;
  • spastyczność – opór kończyn wobec biernych ruchów;
  • ataksja – niezborne, szarpiące ruchy;
  • atetoza – ruchy mimowolne, nie do świadomego opanowania.

Choć uszkodzenie mózgu nie narasta, wraz z dojrzewaniem mózgu ujawniają się kolejne cechy porażenia.

U noworodków mogą występować różnorodne objawy porażenia mózgowego:

  • upośledzenie zdolności do ssania;
  • nieprawidłowe napięcie mięśniowe;
  • patologiczne odruchy ścięgniste;
  • drgawki lub nadmierna senność.

Zdarza się, że przez wiele miesięcy nie podejrzewa się porażenia mózgowego, dopóki nie ujawni się nieprawidłowy lub opóźniony rozwój ruchowy:

  • około trzeciego miesiąca życia dziecko nie ma prawidłowej kontroli nad ruchami głowy;
  • dziesięciomiesięczne dziecko nie potrafi samodzielnie siedzieć;
  • przy zabiegach pielęgnacyjnych zwraca uwagę sztywność dziecka;
  • utrzymują się tzw. prymitywne odruchy;
  • około roku pojawiają się charakterystyczne ruchy mimowolne;
  • w przypadku ataksji u dziecka stwierdza się hipotonię, a potem tzw. drżenie zamiarowe.

Dodatkowe upośledzenie

Porażenie mózgowe można rozpoznać wkrótce po urodzeniu, często jednak rozpoznanie bywa opóźnione, zwłaszcza gdy chodzi o zaburzenia o niewielkim nasileniu. W takich przypadkach porażenie rozpoznaj e się dopiero około drugiego roku życia, gdy zauważy się wady postawy i chodu.

Wobec wielu możliwych przyczyn porażenia mózgowego często trudno postawić jednobrzmiące rozpoznanie. Gdy podejrzenie choroby pojawi się już w pierwszych tygodniach życia dziecka, regularne śledzenie zwrotnych momentów jego rozwoju umożliwia wczesne rozpoznanie. Poświęcanie należytej uwagi wątpliwościom zgłaszanym przez matkę często je przyspiesza.

ROZPOZNANIE PORAŻENIA MÓZGOWEGO

Porażenie mózgowe można rozpoznać wkrótce po urodzeniu, często jednak rozpoznanie bywa opóźnione, zwłaszcza gdy chodzi o zaburzenia o niewielkim nasileniu. W takich przypadkach porażenie rozpoznaj e się dopiero około drugiego roku życia, gdy zauważy się wady postawy i chodu.

Wobec wielu możliwych przyczyn porażenia mózgowego często trudno postawić jednobrzmiące rozpoznanie. Gdy podejrzenie choroby pojawi się już w pierwszych tygodniach życia dziecka, regularne śledzenie zwrotnych momentów jego rozwoju umożliwia wczesne rozpoznanie. Poświęcanie należytej uwagi wątpliwościom zgłaszanym przez matkę często je przyspiesza.

PRZYCZYNY PORAŻENIA MÓZGOWEGO

Do porażenia mózgowego u dziecka może dojść jeszcze przed urodzeniem, wskutek wad mózgu spowodowanych zaburzeniem jego rozwoju, wewnątrzmacicznych zaburzeń przepływu krwi (np. przerwania przepływu przez łożysko lub krwotoku), urazów, zakażeń (np. toksoplazmą lub cytomegalowirusem), czy wreszcie w wyniku niedotlenienia.

Czynniki zwiększające ryzyko spastycznego porażenia mózgowego to wcześniactwo i niska waga urodzeniowa, traumatyczny poród, zamartwica (niedotlenienie noworodka), a także spowolnienie rozwoju śródmacicznego. Porażenie mózgowe może też być powikłaniem po żółtaczce noworodków, choć dzięki lepszej opiece poporodowej ta przyczyna jest obecnie rzadsza.

LECZENIE PORAŻENIA MÓZGOWEGO

Chorzy z porażeniem mózgowym powinni przechodzić częste oceny stanu zdrowia; konieczne jest też zapewnienie im specjalnego programu leczenia, muszą więc pozostawać pod opieką wielospecjalistycznego zespołu lekarzy, terapeutów i specjalistów od edukacji.

Fizjoterapia wspomaga prawidłowy rozwój ruchowy i zapobiega przykurczom. Upośledzeniem intelektualnym zajmują się specjalnie przeszkoleni lekarze i personel pomocniczy. Wady wzroku, zez, głuchota czy zniekształcenia ortopedyczne wymagają pomocy odpowiednich specjalistów, osobne leczenie podejmuje się też w przypadku padaczki.

W szkołach specjalnych i oddziałach dla ludzi z ułomnościami fizycznymi prowadzi się zajęcia logopedyczne, fizjoterapię i hydroterapię. Konstruuje się urządzenia pomocnicze dla dzieci z ograniczeniami fizycznymi, w tym specjalnie dostosowane dla nich meble na wymiar dostępne na meblemarkowicz.pl, aparaty wspomagające chodzenie (ortozy), sprzęt do fizjoterapii i baseny do hydroterapii, nie zaniedbując przy tym ich edukacyjnych potrzeb.

Organizacje społeczne roztaczają opiekę nad coraz większą grupą dzieci z upośledzeniami. Podejmuje się starania, by możliwie dużo dzieci z porażeniem mózgowym uczęszczało do normalnych szkół, co zapobiega stygmatyzacji osób niepełnosprawnych. Szczególnym problemem jest też podejmowanie przez chorych pracy zawodowej, w czym potrzebują specjalnego wsparcia.

ROKOWANIE  I ZAPOBIEGANIE CHOROBY

Rokowanie zależy od stopnia niepełnosprawności. Wiele dzieci z lżejszymi postaciami porażenia mózgowego może prowadzić normalny tryb życia. Dzieciom z porażeniem przydaj e się profilaktyczna fizjoterapia, część z nich pozostaje pod opieką specjalnych jednostek terapeutycznych.

Częstym zjawiskiem są zaburzenia mowy, zmiany behawioralne, głównie na podłożu frustracji. Przykurcze kończyn będą w przyszłości wymagać zabiegów ortopedycznych poprawiających możliwości ruchowe, gdyż zaniechanie podobnych działań może doprowadzić do zapalenia kostnostawowego.

U około 60% osób z porażeniem mózgowym występują pewnego stopnia ubytki intelektualne, 20% spośród nich cierpi na pogorszenie wzroku lub słuchu, a u około 30% występuje padaczka.

Rozbudowane profilaktyczne badania kobiet ciężarnych w kierunku wykrycia wad wrodzonych i lepsza opieka położnicza wydatnie zmniejszyły częstość porażenia mózgowego na tle urazowym. Liczba uszkodzeń mózgu spadła dzięki wcześnie podejmowanemu leczeniu (przez transfuzję wymienną) choroby hemolitycznej noworodków, gdy organizm matki wytwarza przeciwciała niszczące krwinki czerwone płodu.

Liczba przypadków porażenia mózgowego zmniejsza się też w rezultacie wczesnego stosowania antybiotyków w zakażeniach śród-czaszkowych. Zakażeniom kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży – kokluszowi czy różyczce -skutecznie zapobiega się dziś odpowiednimi szczepieniami.