Niedoczynność tarczycy to niedobór krążących we krwi hormonów tarczycy, powodujących zwolnioną czynność wszystkich ustrojowych mechanizmów. W większości przypadków wywołana jest obniżoną produkcją hormonów przez gruczoł tarczowy.
W zależności od momentu wystąpienia niedoczynności wyróżnia się jej dwie postaci:
- obrzęk śluzowaty, czyli niedoczynność u dorosłych
- matołectwo, tzw. kretynizm tarczycowy, czyli niedoczynność u dzieci.
OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy rozwijają się powoli, sprawiając, że większość przypadków tej choroby pozostaje nierozpoznana przez wiele miesięcy, a nawet lat.
-
- osłabienie, senność, zmęczenie
- wzrost masy ciała, mimo zmniejszonego łaknienia
- mrowienie i drętwienie dłoni
- nadwrażliwość na zimno
- zmniejszenie potliwości
- uporczywe zaparcia
- sucha, chłodna skóra, która często ulega łuszczeniu
- łatwe powstawanie sińców
- włosy szorstkie, rzadkie, z tendencją do łamania się i wypadania, przedwcześnie siwiejące
- paznokcie grubieją i rosną powoli
- w ciężkich przypadkach obrzęk gardła i ucha środkowego może powodować zmianę głosu (chrypka) i osłabienie słuchu
- głos grubieje i matowieje
- u młodych kobiet zdarzają się niespodziewane obfite miesiączki; starsze kobiety skarżą się na uczucie zimna, nawet w gorących pomieszczeniach
- utrata pamięci i inne zaburzenia intelektu, a nawet stany otępienia – błędnie rozpoznawane jako otępienie starcze
- obrzmienie twarzy, powiek i rąk związane z gromadzeniem się w przestrzeniach międzykomórkowych tkanek substancji podobnych do śluzu (dlatego też często niedoczynność tarczycy nazywana jest obrzękiem śluzowatym).
U starszych osób choroba przebiega bezobjawowo, niecharakterystycznie.
Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy takie, jak:
- zaburzenia pamięci
- depresyjny nastrój
- obniżenie sprawności umysłowej i fizycznej
- apatia.
Niedoczynność tarczycy u ludzi starszych może być błędnie rozpoznana jako depresja lub miażdżyca.
PRZYCZYNY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Etiologia (pochodzenie) niedoczynności tarczycy może mieć charakter:
- pierwotny – wywołany uszkodzeniem gruczołu tarczowego
- wtórny – związany z zaburzeniami funkcji ośrodków nadrzędnych: przysadki (niedobór tyreotropiny – TSH) lub podwzgórza (niedobór tyreoliberyny – TRH).
Przyczyny pierwotnej niedoczynności tarczycy:
1. pochodzenie przysadkowe (np. guzy przysadki, zespół Sheehana)
2. pochodzenie podwzgórzowe (guzy, urazy)
3. w rzadkich przypadkach przyczyną niedoczynności może być brak impulsów stymulujących ze strony przysadki i podwzgórza, które nie produkują dostatecznej ilości tzw. hormonów tropowych.
Rzadsze przyczyny niedoczynności tarczycy:
1. wrodzony brak tarczycy
2. wrodzone defekty enzymatyczne uniemożliwiające biosyntezę hormonów tarczycy.
W większości wysoko rozwiniętych krajów niedobór jodu staje się coraz rzadszą przyczyną niedoczynności tarczycy (spożywanie jodowanej soli kuchennej), stanowi natomiast częstą przyczynę tego schorzenia w innych częściach świata.
DIAGNOSTYKA NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych objawów klinicznych oraz laboratoryjnych.
W niedoczynności tarczycy obserwuje się obniżenie całkowitego stężenia tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). We wszystkich przypadkach pierwotnej niedoczynności gruczołu tarczowego stężenie TSH jest podwyższone, co odróżnia tę postać od
wtórnej niedoczynności pochodzenia przysadkowego.
We krwi pacjentów z niedoczynnością tarczycy stwierdza się podwyższony poziom cholesterolu (hiperlipidemię), który jest czułym wskaźnikiem aktywności hormonalnej gruczołu tarczowego. Nawet nieznaczna hipotyreoza prowadzi do wzrostu poziomu cholesterolu w surowicy.
LECZENIE NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
W niedoczynności tarczycy potrzebna jest substytucja hormonów tarczycy. Zaleca się doustne preparaty tyroksyny. Pacjent musi skrupulatnie i regularnie przyjmować przepisane leki i przestrzegać zaleconych badań kontrolnych, pozwalających ustalić właściwe dawkowanie.
Obowiązuje zasada, że im bardziej nasilona niedoczynność tarczycy i uszkodzony układ krążenia, oraz im starszy chory, tym niższą dawką rozpoczyna się leczenie. Szczególnej ostrożności wymagają pacjenci z chorobą wieńcową oraz po zawale mięśnia sercowego.
Ciąża stwarza szczególne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. Noworodka z niedoczynnością tarczycy trzeba poddać leczeniu hormonalnemu, aby zapobiec opóźnionemu rozwojowi (kretynizm, matołectwo) i zahamowaniu rozwoju fizycznego.
Osoby dotknięte matołectwem wyróżniają się:
- karłowatym wzrostem
- apatią i ogólnym osłabieniem
- szybkim męczeniem się
- skłonnością do tycia
- znacznym niedorozwojem umysłowym
- obniżonym popędem płciowym.
W Polsce obowiązują przesiewowe badania w kierunku hypotyreozy wrodzonej. Noworodkom w około 3 – 5 dobie życia pobiera się krew w celu określenia poziomu TSH.
Powikłania niedoczynności tarczycy:
Niedoczynność gruczołu tarczowego przyspiesza rozwój miażdżycy w wyniku zwiększenia stężenia lipidów we krwi
Ciężkim powikłaniem niedoczynności tarczycy jest śpiączka hip o termiczna (hipometaboliczna). U chorych następuje obniżenie temperatury ciała poniżej 35°C, bradykardia, zwolnienie oddechów, senność przechodząca w śpiączkę. Stwierdza się także typowy obrzęk śluzowaty, suchość, szorstkość i łuszczenie się skóry.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- kontrolować poziom hormonów w organizmie
- dbać o prawidłowe odżywianie (stosować dietę bogatą w błonnik).
✓ NIE NALEŻY:
- lekceważyć pierwszych sygnałów choroby
- zwlekać z wizytą u lekarza.
