Witamina B1 jest niezbędna do wytwarzania energii, szczególnie w mięśniach, z mięśniem serca włącznie. Wspierając kondycję układu nerwowego, pomaga w walce z chorobami nerwów, takimi jak ich zapalenie, i z problemami psychologicznymi – depresją lub trudnościami w zapamiętywaniu i nauce. Może także chronić przed zapaleniami stawów. Witamina B1 jest niezbędna do prawidłowego wzrostu w dzieciństwie i płodności w wieku dojrzałym. U ludzi w podeszłym wieku chroni przed rozwojem katarakty. Zwiększenie dawek witaminy B1 może poprawić refleks i koordynację ruchów rąk i oczu.

Witaminę B1 nazywano witaminą rozpuszczalną w wodzie do 1926 roku, kiedy odkryto, że jest to właściwie związek dwóch substancji. Pierwsza — witamina B1 — leczyła chorobę beri-beri i ulegała zniszczeniu w wysokiej temperaturze, druga — niacyna — leczyła inną chorobę, o nazwie pelagra, i była odporna na wysokie temperatury.

Źródło witaminy B1 w pożywieniu

Wieprzowina, podroby, ostrygi, zielony groszek, kapusta, pomarańcze, fasola, groch i kiełki pszenicy są najbogatszymi źródłami witaminy B1. Do innych należą drożdże spożywcze i piwne, ryby, orzeszki ziemne i masło orzechowe, pełnoziarnisty chleb, płatki śniadaniowe i orzechy. Nieco uboższe w witaminę B1 są: awokado, chude mięso, mleko, szpinak, kalafior i suszone owoce.

Pożywienie traci witaminę B1 jeżeli wylewamy wodę, w której gotowaliśmy warzywa, lub dodajemy do gotujących się warzyw sodę spożywczą, aby nie traciły zielonego koloru. Również dwutlenek siarki, którego używa się przy suszeniu owoców, niszczy witaminę B1. Jej ilość może być zbyt mała, jeżeli spożywamy zbyt dużo żywności wysoce oczyszczonej, takiej jak biała mąka, oczyszczony ryż czy rafinowany cukier.

Niedobór witaminy B1

Objawy niedoboru witaminy występują głównie w układzie nerwowym oraz układach pokarmowym i sercowo-naczyniowym. Do wczesnych objawów należą: przemęczenie, utrata apetytu, spadek wagi, nudności, dolegliwości przewodu pokarmowego i osłabienie.

W tej sytuacji samodzielne diagnozowanie niedoboru jest ryzykowne, ponieważ te same objawy odpowiadają innym chorobom, niekoniecznie związanym z brakiem witaminy B1.

Zbyt mała ilość witaminy B1 w stopniu klinicznym ma następujące objawy:

  • stan dezorientacji umysłowej lub majaczenie;
  • depresja;
  • porażenie kończyn;
  • zmęczenie mięśni;
  • wyniszczenie;
  • powiększenie serca;
  • zdrętwienie.

Dochodzi do zmian osobowości, zaników pamięci, niestabilności emocjonalnej, skrócenia czasu koncentracji, łatwego irytowania się, dezorientacji i depresji. Jeżeli nie rozpocznie się kuracji witaminowej we właściwym czasie, hipowitaminoza (zbyt mała ilość witamin) może pozostawić trwałe uszkodzenia w systemie nerwowym.

Niedobór witaminy B1 występuje zwłaszcza u osób spożywających głównie oczyszczone, przetworzone produkty. Może nastąpić w wyniku długotrwałego postu, ciągłego odchudzania się, jeżeli pożywienie jest mało urozmaicone lub jest go zbyt mało. Taniny obecne w herbacie również ograniczają wchłanianie witaminy B1, co sprawia, że regularne picie herbaty przy posiłkach może spowodować niedobór tej witaminy.

Również osoby nadużywające alkoholu są narażone na niedobór witaminy B1. Nadmierne spożywanie alkoholu powoduje, że równocześnie ze wzrostem zapotrzebowania na tę witaminę pogarsza się jej wchłanianie, a ponadto organizm wydala jej więcej z moczem. Wynikiem szkodliwego oddziaływania alkoholu na obecność witaminy B1 w organizmie jest zespół Wernickiego-Korsakowa, który wiąże się z częściową utratą pamięci, brakiem orientacji, gwałtownymi ruchami gałek ocznych i chwiejnym chodem.

Wiele objawów niedoboru witaminy spowodowanego nadużywaniem alkoholu można zlikwidować, jeżeli człowiek przestanie pić i zacznie się właściwie odżywiać. Skutkiem pozostania przy nałogu są nieodwracalne zmiany w mózgu, prowadzące do psychozy i śmierci.

Jadłospis będzie zawierał dość witaminy B1, jeżeli znajdzie się w nim codziennie przynajmniej dziesięć porcji produktów bogatych w składniki odżywcze: świeżych warzyw, płatków lub chleba pełnoziarnistego, chudego mięsa, fasoli lub grochu i odtłuszczonych produktów mlecznych.

Zapotrzebowanie witaminy B1

Zapotrzebowanie na witaminę B1 wzrasta:

  • jeżeli zażywasz tabletki antykoncepcyjne, leki odwadniające, digoksynę, leki zobojętniające sok żołądkowy;
  • jeżeli otrzymujesz hormonalne leczenie zastępcze okresu menopauzy;
  • jeżeli z jakiegokolwiek powodu stosujesz dietę niskokaloryczną (dotyczy to odchudzających się oraz starszych osób ze słabym apetytem);
  • jeżeli regularnie spożywasz alkohol, nawet w niewielkich ilościach;
  • jeżeli cierpisz na depresję lub lęki;
  • jeżeli wydalasz duże ilości moczu;
  • po operacjach i urazach;
  • w trakcie infekcji lub po nich;

Kobiety ciężarne i karmiące powinny przed zażyciem preparatów witaminowych lub mineralnych skonsultować się z lekarzem.

Czy nadmiar witaminy B1 może być szkodliwy?

Witamina B1 jest stosunkowo mało toksyczna, a jej nadmiar wydalany jest przez nerki i skórę. Jednak długotrwałe zażywanie dużych dawek (powyżej 3 gramów dziennie dla dorosłych) może doprowadzić do zatrucia. Witamina B1 przyjmowana doustnie raczej nie osiąga poziomu toksycznego, ponieważ nie jest przechowywana w organizmie. Seria dożylnych zastrzyków preparatu witaminowego może spowodować u niektórych pacjentów wstrząs anafilaktyczny.

Zalecane dawki dzienne witaminy B1

Ponieważ witamina rozpuszcza się w wodzie, organizm nie gromadzi jej nadwyżek, lecz wydala je z moczem. Zatem aby zapewnić prawidłowe działanie organizmu, trzeba codziennie spożywać witaminę B1. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę zależy od ilości kalorii w pożywieniu, zwłaszcza tych, których źródłem są węglowodany. Witamina jest potrzebna do tego, by przekształcić te kalorie w energię.




Inne czynniki, które wpływają na zapotrzebowanie organizmu na witaminę B1, to masa ciała, stadium rozwoju człowieka oraz pewne ilości witaminy B1 pochodzącej z syntezy bakteryjnej zachodzącej w jelicie cienkim.

Objawy niedoboru występują wówczas, gdy dzienne spożycie witaminy B1 spada poniżej 0,2-0,3 mg na każde 1000 kalorii. Dzienne spożycie witaminy B1 przy diecie dostarczającej 2000 kalorii nie powinno spaść poniżej 1 mg. Należy również zwiększać dawki witaminy B1 podczas ciąży i karmienia piersią oraz w okresach wzmożonego napięcia psychicznego i emocjonalnego.

Witamina B1 działa korzystnie na wiele sposobów, ale ma jeszcze jedną zaletę: jest wydalana przez skórę, a jej zapach działa odstraszająco na owady, w tym komary i pchły.

Powiązania witaminy B1 z innymi składnikami odżywczymi

Witaminy z grupy B, zwłaszcza B1, B2 i B6, niacyna, biotyna i kwas pantotenowy, występują w tych samych produktach spożywczych i współpracują przy przetwarzaniu białka, węglowodanów i tłuszczów w energię i zapasy tłuszczowe organizmu. Niedobór jednego rodzaju witaminy B u ludzi wynika zazwyczaj z niedostatecznego spożycia kilku odmian tej witaminy.

Więcej z kategorii: Witaminy