Jemioła jest zawsze zielonym, kulistego kształtu krzewem o średnicy około 1 m, pasożytującym na różnych drzewach. Krótkie pędy barwy oliwkowozielonej są dwudzielnie rozgałęzione, Zimotrwałe, siedząco i ustawione naprzeciwległe liście są skórzaste z niewyraźnymi unerwieniami, wąskojajowate lub lancetowatołopatkowate, a niekiedy sierpowato zakrzywione, barwy żółtozielonej.
Jemioła – występowanie i zbiór
Jemioła jest krzewem dwupiennym. Na jednych okazach występują na szczytach pędów i w widlastych rozgałęzieniach kwiaty żeńskie, na innych męskie. Z tych pierwszych rozwijają się po zapyleniu przez muchy żółtawe lub białe, prawie kuliste jagody o jednym nasieniu, wypełnione lepką substancją.
Jemioła kwitnie w lutym i marcu. Dojrzewające w czasie zimy owoce są ulubionym pożywieniem ptaków, głównie jemiołuszek. Nasiona, przy obcieraniu dzioba przez ptaki, przyklejają się do gałęzi, a czasem dostają się do szczelin kory i tu kiełkują. Korzenie wrastają w drzewo i czerpią z niego wodę oraz sole mineralne, które dzięki zielonym liściom podlegają dalszej obróbce chemicznej. Dlatego jemiołę zaliczamy do pasożytów. Największą siłę kiełkowania mają owoce, które wraz z kałem przeszły przez jelita ptaków.
Jemioła rośnie na drzewach liściastych (topole, jesiony, klony, brzozy, lipy i jabłonie) oraz szpilkowych (jodły, sosny i świerki).
Botanicy wyróżniają trzy rodzaje jemioły:
- liściastą,
- jodłową,
- sosnową.
Ich właściwości lecznicze są podobne. Krzewy jemioły dostrzega się najłatwiej w zimie, gdy drzewa są bezlistne – jest ich dużo w Przemyślu, lecz jemioła rosnąca na przydrożnych drzewach w środowisku pyłów i innych wyziewów nie nadaje się do zbioru. Stosunkowo wiele pięknej jemioły występuje w okolicach Kalwarii i Rybotycz.
Najwygodniej zbierać jemiołę ze ściętych drzew. Zbiór surowca z rosnących pni przeprowadza się od jesieni do wiosny przy użyciu drabin lub długich tyczek. Krzewy łamią się łatwo w węzłach i spadają na ziemię. Obłamuje się z nich tylko wierzchołki pędów, a z dolnych części tylko liście.
Jemioła schnie powoli, w naturalnej suszarni około dwóch tygodni. Można ją suszyć w podwyższonej temperaturze, nie więcej jednak niż do 25°C, gdyż w jeszcze wyższej ulegają rozkładowi cenne pod względem leczniczym składniki ziela.
Znawcy wyrażają pogląd, że leki ze świeżego ziela są skuteczniejsze niż ze suszu. Np. znany dobrze nadciśnieniowcom lek pod nazwą Intractum Visci wyrabia się ze świeżego ziela.
Jemioła – skład chemiczny
Składnikami jemioły są:
- flawonoidy,
- aminy (cholina, acetycholina, histamina),
- trójterpeny,
- kwasy organiczne,
- glikoproteiny,
- wiskotoksyna.
Właściwości lecznicze jemioły
Jemioła osłabia krążenie krwi wskutek zmniejszenia napięcia ścian naczyń krwionośnych oraz ich rozszerzenia. Prowadzi to do obniżenia ciśnienia krwi. Jemioła wzmacnia także mięsień sercowy, lecz w inny sposób niż glikozydy typu Digitalis. Zmniejsza również krwawienia, szczególnie z narządów rodnych i płuc. Jej działanie moczopędne i przeciwskurczowe jest słabe i ma tylko znaczenie pomocnicze.
Wyciągi z jemioły stosuje się w leczeniu następujących schorzeń:
- choroba nadciśnieniowa (zwłaszcza u ludzi starszych),
- zmiany miażdżycowe,
- nadciśnienie pochodzenia nerwowego,
- duże wahania w ciśnieniu krwi,
- szum w uszach,
- zawroty głowy,
- nudności i zaburzenia słuchu (jako objawy miażdżycy),
- krwawienia wewnętrzne, płuc i nosa.
Niektórzy lekarze zalecają podawanie preparatów z jemioły chorym na raka (aby przedłużyć im życie) w przypadkach, gdy zabiegów chirurgicznych nie można podejmować.
Jemioła – czy są przeciwwskazania?
Nie wolno zwiększać określonych dawek wyciągów z jemioły, gdyż jest ona lekiem toksycznym. W przeciwieństwie do innych leków ziołowych nie należy przygotowywać naparów (zalewanie wrzątkiem) ani odwarów (gotowanie) z jemioły, lecz tylko tzw. maceraty. Surowiec zalewa się przegotowaną wodą o temperaturze pokojowej długo mieszając.
Przepis na macerat z jemioły
1/2 – 1 łyżki ziela (najlepiej sproszkowanego) zalewamy 1 – 1,5 szklanki wody. Macerujemy od 10-20 minut i przecedzamy. Pijemy 1/4 – 1/2 szklanki 2 – 3 razy dziennie.
Przy niedomodze serca i nadciśnieniu można łączyć ziele jemioły z innymi ziołami, np. kwiatami lub owocami głogu, serdecznikiem, kozłkiem lekarskim, dziką różą, a także ze skrzypem, rdestem i krwawnikiem.
Jemioła jest składnikiem dwóch mieszanek, a mianowicie „Sklerosanu” (lek przeciwmiażdżycowy) oraz „Cardiosanu” (lek przeciw dolegliwościom spowodowanym zmęczeniem mięśnia sercowego).
Uwaga: Jemioła zachowuje swoje właściwości lecznicze tylko przez jeden rok.
