Rumianek występuje na polach, na ugorach, w ogrodach i niezbyt wilgotnych nieużytkach. Roślina roczna, silnie rozgałęziona, wyrastająca do wysokości 50 cm. Kwitnie od maja do jesieni. Zewnętrzne kwiaty mają kształt białych płatków, wewnętrzne są rurkowate i żółte. Przyjemnie i mocno pachną. Początkowi zbieracze rumianku mylą go często z podobnymi roślinami, najczęściej z maruną bezwonną. Przekrojony wzdłuż koszyczek kwiatowy rumianku jest wewnątrz pusty, u roślin podobnych — pełny. Koszyczek. rumianku, szczególnie roztarty, wydaje silny aromatyczny zapach, jakiego nie posiadają koszyczki kwiatowe podobnych roślin.
Jak zbierać i suszyć rumianek?
Podczas suchej, słonecznej pogody zrywamy ręcznie koszyczki kwiatowe rumianku, bez ogonków kwiatowych. Wybieramy okazy z białymi płatkami wzniesionymi do góry lub ustawionymi poziomo. Koszyczki z dużymi żółtymi główkami i ze zwisającymi białymi płatkami kruszą się po wysuszeniu. Taki surowiec jest mało aromatyczny i o mniejszej wartości leczniczej.
Kwiaty rumianku jak najwcześniej po zerwaniu rozpościeramy cienką warstwą w zacienionej i dobrze przewiewnej suszarni naturalnej, a w deszczowe dni w temperaturze podwyższonej do 35°C.
Dobrze wysuszone kwiaty zsypuje się delikatnie do „twistów”, które należy szczelnie zakręcić, aby zapobiec ulatnianiu się cennych olejków. Nie dosuszony rumianek zaparza się, tęchnie, zmienia naturalną barwę i swój miły aromat. Dobrze wysuszone kwiaty, lecz przechowywane w papierowych torebkach, utleniają się i tracą dużo olejku, a tym samym swoje własności lecznicze.
Rumianek jest lekiem dobrze znanym i poszukiwanym, czasem jest trudny do nabycia. Można go zasiać, np. na nieużytkach lub w ogródkach działkowych. Nasiona można zebrać w jesieni lub wysiać z rumiankowego rozkruszu. Lubi ziemię gliniastą z domieszką wapnia. Nasiona wysiewamy wiosną, po wzejściu przerywamy rośliny, zachowując odstępy 30 cm. Rzadko rosnący rumianek rozkrzewia się i wtedy ma więcej kwiatów. Zbiór przeprowadzamy co 2 dni.
Rumianek pospolity – skład chemiczny
Rumianek pospolity w swoim składzie zawiera:
- olejek lotny (od 0,2 do 1,0%), a w nim chamazulen, bisabolol, spiroeter,
- związki flawonoidowe,
- pochodne kumaryny,
- cholina,
- fernezen,
- garbniki,
- kwasy organiczne (walerianowy, salicylowy i matrycynowy),
- substancje woskowe,
- sole mineralne.
Rumianek pospolity – działanie lecznicze
Rumianek jest skutecznym, silnie i szybko działającym lekiem przeciwzapalnym. Zawdzięcza to trzem składnikom, do których należy chamazulen, alfa-bisabolol i spiroeter. Przyjęty doustnie usuwa stany zapalne błon śluzowych przewodu pokarmowego, a nawet działa w niewielkim stopniu przeciwwrzodowo. Włoskowate naczynia krwionośne w błonach śluzowych ulegają zwężeniu, a to łagodzi ich stan zapalny i zmniejsza znacznie ból.
Zewnętrzne stosowanie okładów z rumianku i jego preparatów powoduje szybkie ustępowanie stanów zapalnych skóry, wywołanych przez różne czynniki. Szczególnie korzystne działanie rumianku stwierdzono w oparzeniach termicznymi środkami chemicznymi, słonecznymi i promieniami Roentgena. Związki azulanowe eliminują działanie toksyn wytwarzanych przez bakterie ropne (gronkowce i paciorkowce) oraz łagodzą, a niekiedy usuwają takie przykre objawy, jak ból, pieczenie i swędzenie. Działają także przeciwzapalnie w chorobach oczu i niektórych schorzeniach narządów rodnych.
Rumianek działa przeciwskurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, a także w pewnym stopniu na drogi moczowe i żółciowe. Własności te zawdzięcza związkom flawonoidowym i kumarynom.
Rumianek zwiększa wydzielanie soków trawiennych i reguluje fermentację w jelitach. Pod tym względem jest bardzo cennym lekiem dla dzieci i osób w podeszłym wieku. Wykazuje również własności bakteriostatyczne. Z tego względu przyczynia się do utrzymania równowagi flory bakteryjnej w naszym organizmie.
Rumianek pospolity – zastosowanie w leczeniu chorób
Picie naparów i gotowych preparatów z rumianku, okłady, płukania i przemywania stosujemy w następujących schorzeniach:
- stany zapalne przewodu pokarmowego,
- różnego rodzaju zapalenia skóry, uszkodzenia naskórka, owrzodzenia żylakowe, pęknięcia odbytu, oparzenia chemiczne i słoneczne,
- zapalenie jamy ustnej, dziąseł i gardła, angina.
- zapalenie skóry powiek i spojówek, jaglica (lek pomocniczy).
- choroby narządów rodnych: nadżerka szyjki macicznej, zapalenie pochwy i warg sromowych, upławy (tampony, przemywania i nasiadówki),
- nieżyt oraz stany skurczowe żołądka i jelit, wrzodziejące zapalenie jelit, wrzody żołądka i dwunastnicy,
- przewlekłe zapalenie nerek i pęcherza moczowego,
- bolesne wzdęcia, kolki jelitowe, trudności w oddawaniu gazów,
- bolesne miesiączkowanie, zatrzymanie miesiączkowania na tle nerwowym,
- łupież, łojotok.
Jak przyrządzić napar z kwiatów rumianku?
Najczynniejszymi składnikami rumianku są lotne olejki, które w czasie gotowania wyparowują. Dlatego z rumianku przyrządzamy tylko napary.
Napar: Łyżkę stołową kwiatów rumianku zalać szklanką wrzątku, szczelnie przykryć i naparzać w ciepłym miejscu 15 minut. Przecedzić. Pić 3 razy dziennie po 1/2 szklanki naparu. Stosujemy go także do płukania jamy ustnej, tamponowania i nasiadówek. Napar z 1/2 łyżki kwiatów na 1/2 szklanki wody stosujemy do przemywania powiek i zatok nosowych.
Wskazane jest przygotowywanie naparów w termosie, gdyż przez długi czas utrzymuje się w nim wysoka temperatura, a szczelne zamknięcie zapobiega ulatnianiu się olejków.
Można stosować płukanie oczu w następujący sposób:
Do wyparzonego kieliszka nalewamy ciepłego naparu, przykładamy kieliszek do oka, przechylamy głowę do tyłu i mrugamy powieką. W kieliszku zauważymy dużo śluzu i resztek ropy. Wyparzamy go powtórnie i w analogiczny sposób kąpiemy w nowej porcji naparu drugie oko.
Do kąpieli ciała przygotowujemy napar z 15 dag rumianku w 5 l wody. Przecedzamy napar i wlewamy go do wanny z wodą o temperaturze 36-36°C. Czas kąpieli 15 minut.
Cenne leki z kwiatów rumianku to:
Azulan — to wyciąg alkoholowy z kwiatów rumianku, zawierający głównie olejek eteryczny oraz inne związki rozpuszczalne w alkoholu. Stosujemy go wewnętrznie po 30-60 kropli w szklance wody, 2-3 razy dziennie przed jedzeniem lub zewnętrznie po łyżeczce preparatu na 1/2 szklanki wody (do płukania, przemywań i okładów).
Azucalen – jest to wyciąg z kwiatów rumianku i nagietka. Stosuje się go przy schorzeniach narządów rodnych (1 łyżeczka płynu na 1 l ciepłej, przegotowanej wody — do irygacji i tamponów).
Rumianek wchodzi w skład granulatów Cholegran i Nervogran oraz mieszanek ziołowych Normosan, Pyrosan i Vagosan. Wyciągi z rumianku znajdują się w maści Aesculan (przy chorobach odbytnicy) oraz drażetek Ulventrol (przy wrzodach dwunastnicy i żołądka). Sposób użycia na opakowaniu.
