Schorzenia, takie jak cukrzyca czy insulinooporność, to choroby wymagające specjalnej, dosyć restrykcyjnej diety. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) zalecana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym, np. dieta DASH, dieta śródziemnomorska czy diety roślinne. Jednakże, czy w prawidłowo skomponowanym planie żywienia jest miejsce na słodkie przekąski? Jaką rolę w diecie w cukrzycy pełnią słodziki?
Zasady diety w cukrzycy
Zgodnie z najnowszymi wytycznymi, jeśli towarzyszą nam zaburzenia tolerancji glukozy (cukrzyca typu I, II, insulinooporność), powinniśmy przestrzegać zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety o niskim indeksie glikemicznym. Jaka jest to dieta?
Ilość makroskładników – białka, tłuszczów i węglowodanów powinna być dopasowana indywidualnie, biorąc pod uwagę naszą płeć, wiek, masę ciała i aktywność fizyczną. Standardowo rekomenduje się, aby węglowodany pochodziły z pełnoziarnistych produktów zbożowych. Ich udział w codziennej diecie może wynosić od 45% do 60% w zależności od poziomu aktywności fizycznej.
Kolejnym ważnym makroskładnikiem jest białko. Jego udział w diecie powinien wynosić od 15% do nawet 30% diety. W praktyce oznacza to, że produkty będące jego źródłem np. mięso, jaja, ryby czy nasiona roślin strączkowych, powinny pojawiać się w odpowiednich porcjach minimum 2 – 3 razy dziennie.
Następnie tłuszcze, ich rodzaj i jakość, są również niezwykle ważne. W diecie “cukrzycowej” stawiamy przede wszystkim na roślinne źródła tłuszczów. Mile widziane będą produkty, takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy. Tłuszcze powinny stanowić od 25% do 40% diety.
Czy cukrzyca oznacza życie bez smaku słodkiego?
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na poziom glukozy (tzw. cukru) we krwi jest obecność węglowodanów prostych w diecie. Mowa tu o klasycznym cukrze spożywczym, a także naturalnie słodkich produktach np. bardzo dojrzałych owocach czy słodzonych napojach i przekąskach.
Częste występowanie cukrów prostych w diecie powoduje hiperglikemię, która u osób chorych na cukrzycę przyczynia się do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych i układu nerwowego. W konsekwencji może dojść do licznych powikłań, takich jak zaburzenie pracy nerek, choroby dermatologiczne np. stopa cukrzycowa czy utrata wzroku.
Aby temu zapobiec, należy unikać dużej ilości cukrów prostych w diecie. W praktyce oznacza to, że spożycie wybranych produktów powinno być ograniczane. Są to np.:
⦁ bardzo dojrzałe, naturalnie słodkie owoce np. banany, mango, ananas, winogrona;
⦁ suszone owoce np. rodzynki;
⦁ słodzone dania i przekąski np. ciastka, cukierki, lody;
⦁ słodzone napoje (gazowane).
Takim ograniczeniom podlegają także teoretycznie zdrowe produkty np. płatki śniadaniowe czy jogurty owocowe, które są dosładzane. Aby zadbać o zdrowie, niezbędne jest czytanie etykiet produktów spożywczych. Unikać należy tych produktów i przekąsek, w których składniki, takie jak cukier, syrop glukozowy, syrop glukozowo – fruktozowy, sacharoza, fruktoza czy miód, są wymieniane jako jedne z pierwszych na liście składników.
Słodziki dla diabetyka
Jednakże, jak świetnie zdajemy sobie sprawę, życie to nie tylko odmawianie sobie przyjemności. Każdy z nas ma czasami ochotę na coś słodkiego. Czy w cukrzycy słodkim przekąskom i napojom można powiedzieć „tak”?
Jak wskazują eksperci z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) w codziennej diecie należy dążyć do maksymalnego ograniczenia cukrów prostych. Jednakże do zdrowego, odpowiednio zbilansowanego jadłospisu, w umiarkowanych ilościach, można włączyć produkty zawierające naturalnie występujące cukry np. owoce.
Do diety można także wkomponować słodziki. Zgodnie ze stanowiskiem PTD, substancje słodzące powinny zastępować klasyczny cukier spożywczy. Takie rozwiązanie jest szczególnie rekomendowane dla osób:
- z nadwagą,
- z otyłością,
- w przypadku nieprawidłowej glikemii na czczo,
- gdy występuje nietolerancja glukozy,
- podczas cukrzycy typu I i II.
Stosowanie słodzików jest dopuszczalne w ilościach rekomendowanych przez producenta, uwzględniając także ADI, czyli dopuszczalne, dzienne spożycie. Wśród słodzików, jakie są rekomendowane dla cukrzyków, wymienia się intensywne substancje słodzące i poliole (tzw. cukrole).
Dokładny spis znajdziesz w poniższej tabeli:
SŁODZIKI (SUBSTANCJE SŁODZĄCE)
| Intensywne substancje słodzące – naturalne i syntetyczne, nie dostarczają kalorii. | Poliole – naturalne substancje słodzące, dostarczają o około 50% energii mniej, niż klasyczny cukier. |
|
|
Aspartam a cukrzyca
Jednym z najpowszechniej stosowanych słodzików jest aspartam. Został on wynaleziony w 1965 roku przez Jamesa M. Schlattera. Obecnie jest on wykorzystywany jako dodatek do żywności (E951) i zgodnie ze stanowiskiem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności jest on bezpieczny. W przypadku cukrzycy cenne jest to, że nie wpływa na poziom glukozy we krwi, dzięki czemu nie zaburza gospodarki węglowodanowej. W związku z tym aspartam jest jednym ze słodzików polecanych dla diabetyków.
Stewia a cukrzyca
Równie popularna, co aspartam, jest także stewia, czyli roślina należąca do gatunku astrowatych. To właśnie z niej pozyskuje się związki – glikozydy stewiolowe (E960). Służą one do słodzenia produktów spożywczych i mogą być stosowane jako zamiennik cukru spożywczego. Glikozydy stewiolowe, podobnie jak aspartam, nie wpływają na poziom glukozy we krwi, dzięki czemu mogą być stosowane jako zamiennik cukru buraczanego w diecie osób chorujących na cukrzycę.
Słodziki w diecie
Włączając słodziki do codziennej diety, należy jednak pamiętać, że nie można ich jeść w dowolnych ilościach. Jak wskazują eksperci, ważne jest przestrzeganie poziom ADI, czyli dopuszczalnego dziennego pobrania. W przypadku aspartamu ilość ta wynosi 40 mg/kg masy ciała/dzień, a w przypadku stewii 4 mg/kg masy ciała/dzień. W praktyce oznacza to, że przeciętna osoba o masie ciała 60 kg, może dziennie spożyć 2400 mg aspartamu lub 240 mg stewii.
Jakie słodziki wybierają diabetycy?
Jak dowodzą badania, 20%, a nawet 30% osób chorych na cukrzycę, codziennie spożywa substancje słodzące (słodziki). Wśród najpopularniejszych wymienia się stewię i ksylitol. Jest to postępowanie zgodne z zaleceniami ekspertów z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Jednakże to, co podkreślają specjaliści to fakt, że słodziki to jeden z elementów zdrowego stylu życia. Zastępując cukier substancjami słodzącymi, powinniśmy także pamiętać o ich odpowiednim poziomie spożycia, a także o pozostałych elementach zdrowego stylu życia, takich jak regularna aktywność fizyczna czy wysokie spożycie warzyw, a także czas przeznaczony na sen czy odpoczynek.
Bibliografia:
1. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012; 8:4:144 – 145.
2. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Diabetologia Praktyczna 2020. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Via Medica.
Codex Alimentarius. General Standard for food additives, 2015
4. E. Wierzbicka. „Słodziki” – aspekty żywieniowe i zdrowotne. Wszechnica Żywieniowa SGGW, maj 2014.
5. Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. European Food Safety Authority 2013.
Scientific Opinion on the safety of 6. „http://www.efsa.europa.eu/it/efsajournal/pub/1537.htm”6. steviol6. „http://www.efsa.europa.eu/it/efsajournal/pub/1537.htm”6. glycosides for the proposed uses as a food additive. „6. EFSA Journal, Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to food (ANS)”. 8 (4), s. 1537, 2010.
7. K. Łajdecka i wsp. Stosowanie niskokalorycznych środków słodzących u osób z cukrzycą typu 2. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 24–30
8. D. Rój. Substancje słodzące w cukrzycy. Dietetycy.org, dostęp online 24.03.2021
