Ojczyzną tataraku jest Azja Środkowa. Stąd został w XIII w. przewieziony do Europy wschodniej, prawdopodobnie przez Tatarów i z kolei rozszerzył swój zasięg na całą Europę. Mówi się, że roślina ta przybyła do nas na kopytach tatarskich koni. Jest to prawdopodobne, gdyż tatarak podobnie jak chrzan rozmnaża się wegetatywnie z najdrobniejszych części podziemnych. Inne nazwy tataraku to: ajer, szuwar, kalmus, tatarskie ziele.

Kiedy i jak zbierać tatarak zwyczajny?

Jak zbierać tatarak?

Tatarak jest byliną o grubych, walcowatych, czołgających się daleko i silnie rozgałęzionych kłączach. Osiąga wysokość od 60 do 120 cm. Łodyga jest 3-kanciasta, u nasady czerwonawa. Liście równowąskie, mieczowate, faliste o długości do 1 m. Kwitnie w maju i czerwcu, lecz w naszych warunkach klimatycznych nigdy nie wydaje dojrzałych owoców. Rozmnaża się jedynie wegetatywnie za pomocą kłączy. Tatarak rośnie w rozproszeniu lub gromadnie na brzegach jezior i stawów oraz wolno płynących wód, na bagnach, wilgotnych łąkach i w mokrych rowach.

Do celów leczniczych zbiera się w jesieni kłącze tataraku. Do tego celu można przygotować rodzaj wideł z zagiętymi końcami. Robimy je z grubego i twardego drutu o długości około 4 m. Zginamy drut we dwoje, a następnie rozwidlamy go na odcinku pół metra i oba końce zaginamy. Tymi „hakami” wyciągamy z wody czy mokrego gruntu całe rośliny. Nierdzewnym nożem odcinamy części nadziemne, korzenie oraz zbrunatniałe, nadgniłe części kłączy. W miarę potrzeby myjemy otrzymane kłącza z resztek ziemi czy mułu i natychmiast obsuszamy je na przewiewie. Kłącza przecinamy na kawałki o długości 10 cm, a gdy są grubsze, przecinamy je także wzdłuż.




Wyróżnia się kłącza okorowane i nieokorowane. Kłącze okorowane przygotowuje się na eksport. Zapotrzebowanie na nie w kraju i za granicą jest bardzo duże. Kłącze okorowane, tzn. pozbawione skórki, jest na wygląd ładniejsze, posiada barwę białawą. Natomiast kłącze nieokorowane jest z zewnątrz brunatnozielone lub jasnobrunatne, na przełomie białawe. Znawcy twierdzą, że znacznie wartościowsze jest kłącze nieokorowane, gdyż w jego skórce jest dużo cennych olejków.

Kłącza tataraku suszy się w suszarniach naturalnych pod warunkiem, że mają zapewniony duży przepływ powietrza. Można je także suszyć w suszarniach ogrzewanych, przestrzegając jednak, aby temperatura suszenia nie przekraczała 40°C, a to ze względu na utrzymanie w surowcu olejku. Wysuszone kłącza są lekko spłaszczone, ze śladami w postaci trójkątnych blizn po korzeniach i liściach. Są one twarde, przy zginaniu łatwo pękają, na przełomie są drobnoziarniste. Posiadają swoisty, aromatyczny zapach i gorzki, palący smak. Na 1 kg suszu potrzeba dużo, bo około 4,5 kg świeżego surowca.

Uwaga: Odcięte części, które pozostają po oczyszczeniu surowca, należy zakopać na miejscach zbioru, aby ułatwić roślinie powtórne rozmnażanie się.

Skład chemiczny tataraku zwyczajnego

W skład chemicznym tataraku znajdziemy:

  • olejek eteryczny o bardzo urozmaiconym składzie (m.in. azaron, kalamen, eugenol, kamfen, pinen, akoron),
  • związki garbnikowe i goryczkowe ok. 3,5% (m.in. akoryna),
  • śluz,
  • cholina,
  • węglowodany (wśród nich dużo skrobi),
  • kwasy organiczne (m.in. akonitowy),
  • związki śluzowe.

Działanie lecznicze kłącza tataraku

Działanie lecznicze kłącza tataraku

Kłącza tataraku wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i przyśpieszają proces trawienia oraz przyswajania składników pokarmowych. Równocześnie zmniejszają napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, ale tylko w przypadkach, gdy są one w stanie silnego skurczu. Kłącze tataraku jest skutecznym środkiem wiatropędnym, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży oraz dla osób w podeszłym wieku.




Mało znane i rzadko wykorzystywane jest uspokajające działanie tataraku, uwarunkowane obecnością azaronu. Znacznie więcej azaronu zawiera tatarak pochodzenia indyjskiego i może działać nawet nasennie.

Wyciągi z kłączy tataraku działają na błony śluzowe i zewnętrznie na owłosioną skórę głowy przeciwzapalnie, ściągająco i bakteriobójczo.

Zastosowanie wyciągów z kłączy tataraku w leczeniu chorób

Zastosowanie wyciągów z kłączy tataraku w leczeniu chorób

Wyciągi z kłączy tataraku stosujemy w następujących schorzeniach:

  • chroniczne zaburzenia trawienne z takimi objawami, jak brak łaknienia, bezsoczność lub, bezkwaśność żołądkowa, niestrawność,
  • stany zapalne i nieżytowe przewodu pokarmowego, owrzodzenie,
  • wzdęcia, bóle brzucha, kolka jelitowa,
  • złe trawienie u rekonwalescentów po zabiegach chirurgicznych i u osób z zanikowym nieżytem błony śluzowej żołądka,
  • stany wyczerpania nerwowego, połączonego z uczuciem niepokoju i trudnością zasypiania (zwykle z innymi ziołami o działaniu uspokajającym),
  • zapalenie jamy ustnej i gardła (płukanki), bóle zębów,
  • łupież, wypadanie włosów (obmywanie),
  • bóle gośćcowe i nerwobóle (wcieranie preparatów bogatych w olejek tatarakowy).

Jak przygotować napar i odwar z tataraku?

Napar i odwar z tataraku

Napar: Łyżkę rozdrobnionych kłączy zalewamy szklanką wrzątku, trzymamy pod przykryciem 15 minut i odcedzamy. Pijemy 2-3 razy dziennie po pół szklanki naparu przed jedzeniem jako lek pobudzający trawienie.

Odwar: 2 łyżki kłączy zalewamy 2 szklankami wody i gotujemy na wolnym ogniu około 10 minut. Odwar służy do zmywania głowy z objawami łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry, a także do płukania jamy ustnej i gardła. Żucie kłączy tataraku łagodzi także bóle zębów.




Prof. Muszyński radzi stosować do zmywania głowy przy wypadaniu włosów mieszankę, w skład której wchodzi po 100 g kłączy tataraku, korzenia łopianu i kwiatów rumianku. Przy częstym zmywaniu głowy odwarem z tej mieszanki włosy jaśnieją.

Proszek: Sproszkowane kłącza w dawce 0,5-1,5 g jednorazowo na 30 minut przed jedzeniem (popić odrobiną wody) 2-3 razy dziennie jako środek pobudzający trawienie, natomiast po jedzeniu jako środek znoszący nadmierną fermentację i wzdęcia. Ten sam proszek w jednorazowej dawce 1,5-3,0 g 3-4 razy dziennie jako lek uspokajający.

Kłącze tataraku używane jest w przemyśle do wyrobu wódek i likierów, a także środków kosmetycznych, np. mydła tatarakowego. Olejek tatarakowy (Oleum Calami) stosuje się w zaburzeniach trawiennych, do płukania jamy ustnej oraz do wcierań łagodzących bóle gośćcowe i nerwobóle. Kłącze tataraku wchodzi w skład granulatu Urogran stosowanego w stanach zapalnych dróg moczowych, w kamicach i w zaburzeniach przemiany materii.

Więcej z kategorii: Zioła