Zbiera się kwiatostan z dwóch gatunków lipy: wąskolistnej (T. parvifolia) i szerokolistnej (T. grandifolia). Zachodzą między nimi następujące różnice. Kwiatostan lipy wąskolistnej składa się z 5-11 kwiatów, przekształcających się w kuliste, słabo żeberkowane owoce, kwiatostan lipy szerokolistnej składa się z 3-5 kwiatów, z których powstają owoce wyraźnie pięciokanciaste. Wąskolistna wyrasta do wysokości 18-25 m, szerokolistna do wysokości 18-40 m.
Lipa – występowanie i zbiór
Liście lipy wąskolistnej są z wierzchu zielone, od spodu sinozielone z pączkami rudawych włosów w kątach nerwów liściowych. Liście lipy szerokolistnej są z obu stron zielone, choć spodem nieco jaśniejsze pęczkami białawych włosów w kątach nerwów. Lipa wąskolistna kwitnie w lipcu, szerokolistna około dwóch tygodni wcześniej.
Uwaga: Nie zbiera się kwiatów lipy srebrzystej, wysadzanej w parkach i przy ulicach. Są one znacznie większe od kwiatów obu. wyróżnionych gatunków lipy i wydzielają silny odurzający zapach.
Zbiera się całe kwiatostany wraz z języczkowatą, żółtawozieloną podsadką, z którą zrasta się do połowy dolna część osi kwiatostanowej. Zbiór rozpoczynamy wtedy, gdy większość kwiatów w kwiatostanie jest rozwinięta a pozostałe zaczynają się rozchylać, najlepiej w czasie słonecznej pogody. Wilgotne kwiaty lipy łatwo ciemnieją i mają mniejszą wartość leczniczą. Nie zrywa się kwiatów przekwitłych i z plamistymi podsadkami.
Kwiaty lipy suszymy w warunkach naturalnych, rozkładając je luźno cienką warstwą. Dobry surowiec powinien mieć jasnożółtą barwę oraz przyjemny miodowy zapach. Po wysuszeniu pakujemy go do twistów i szczelnie je zakręcamy. Z 1 kg świeżych kwiatów otrzymujemy około 30 dkg suszu.
Lipa – skład chemiczny
Skład chemiczny lipy to:
- flawonoidy (przeważnie pochodne kwercetyny i kemferolu),
- glikozyd tiliacyna,
- olejek eteryczny,
- śluzy,
- garbniki,
- cukry,
- sole mineralne,
- witamina z grupy B3.
Lipa – działanie lecznicze
Wszyscy wiedzą, że lipa jest znakomitym środkiem napotnym, skutecznym w chorobach układu oddechowego, ale mało kto wie o innym i bardzo skutecznym jej działaniu.
Kwiatostany lipy pobudzają czynności wydzielnicze i wydalanie. Zwiększają ilość wydzielanego moczu, ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy i pobudzają żołądek do wytwarzania soku. Niedocenianą ich własnością jest to, że oddziaływają korzystnie na stan napięcia układu nerwowego. Działają uspokajająco, łagodzą nadmierne pobudzenie, usuwają długotrwałe zmęczenie na skutek pracy umysłowej oraz pomagają w zasypianiu. Uznane są od dawna jako panaceum nerwowego zmęczenia.
Jeszcze jedna ich zaleta: zmniejszają lepkość krwi i przeciwdziałają skupianiu się czerwonych ciałek krwi, a więc mają korzystny wpływ na jej konsystencję.
Lipa – zastosowanie w lecznictwie
Wyciągi z kwiatu lipy stosujemy w następujących schorzeniach:
- stany gorączkowe wywołane zapaleniem gardła, krtani lub oskrzeli,
- przeziębienia, dreszcze, łagodne zakażenia dróg oddechowych,
- grypa, angina,
- nadmierna pobudliwość nerwowa, szczególnie u dzieci, młodzieży i osób starych,
- histeria, hipochondria, migrena, zawroty głowy,
- stany skurczowe w obrębie narządów o mięśniach gładkich, zwłaszcza przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i obwodowych naczyń krwionośnych (działanie rozkurczowe),
- zaburzenia trawienne i metaboliczne, np. miażdżyca i nadmierna lepkość krwi (poliglobulia),
- choroby gośćcowe, artretyzm,
- cukrzyca (w mieszance z wielu ziół).
Napary i odwary z kwiatów lipy
Napar: 1 i 1/2 łyżki kwiatów zalać szklanką wrzątku i naparzać pod przykryciem 10 minut. Przecedzić, pić 3 razy dziennie po pół szklanki płynu; dla uspokojenia nerwowego 1 szklankę przed snem.
Dobrym środkiem napotnym jest napar z kwiatów lipy i suszonych malin (w równych częściach), posłodzony miodem. W razie braku suszonych malin można wlać do naparu z kwiatu łyżeczkę soku malinowego.
Odwar z dodatkiem innych ziół: odwar z równych części kwiatu lipy, krwawnika i liści szałwii z łyżki ziół na szklankę wody stosujemy jako płukankę w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.
Napar z mieszanki ziołowej: mieszamy w równych częściach kwiat lipy, kwiat bzu czarnego i koszyczki rumianku. Przygotowujemy napar z łyżki ziół na szklankę wody i pijemy, 3 razy dziennie po pół szklanki płynu. Silny lek potopędny.
Do okładów kosmetycznych na twarz można zastosować odwar z łyżki mieszanki, w skład której wchodzą: kwiat lipy i bławatu oraz koszyczki stokrotki i rumianku.
Kąpiel regenerująca: przygotowujemy odwar z 30 dag kwiatu lipy i 10 dag korzenia łopianu w 5 litrach wody. Wlewamy go do pół wanny wody o temperaturze 37-38°C – czas trwania kąpieli 15 minut.
W medycynie ludowej stosuje się syrop lipowy sporządzany z samych kwiatów lipy (bez podsadek) zasypanych cukrem lub miodem. Przechowuje się go w słoiku. Jest gęsty i śluzowaty. W razie potrzeby wlewa się łyżeczkę syropu do gorącej wody i wypija po przecedzeniu. Lek bardzo, wygodny użyciu.
We Francji napar z kwiatów lipy jest ulubioną, codzienną herbatką. Nasz Herbapol produkuje torebki „Lipa-fix” do szybkiego zaparzania. Herbatkę pijemy przy niedyspozycji żołądka, a także jako środek uspokajający na noc.
Kwiat, lipy wchodzi w skład następujących mieszanek:
- Species-Antipyreticae (Pyrosan — zioła przeciwgorączkowe),
- Species Metabolicae (Degrosan — zioła przeciw wadliwej przemianie materii i otyłości).
