Do terapii ruchowej zalicza się wiele metod treningu fizycznego: różne rodzaje sportów, ćwiczenia rehabilitacyjne oraz gimnastykę leczniczą. Różne formy terapii ruchowej stosuje się jako środek służący do zachowania zdrowia, do ukierunkowanego leczenia konkretnych zaburzeń lub chorób, a także jako terapię i rehabilitację po operacjach i wypadkach. Stosuje się ją między innymi przy chorobach serca i układu krążenia, zaburzeniach psychosomatycznych i neurologicznych, a także schorzeniach narządów ruchu.
Czynnikiem decydującym o sukcesie każdej terapii ruchowej jest powolne i przemyślane zwiększanie obciążenia ciała i stopnia trudności treningu lub ćwiczeń oraz każdorazowe dokładne dostosowanie leczenia do osobistego stanu zdrowia, indywidualnych możliwości sprawnościowych pacjenta, a także określenie celu terapeutycznego. W zależności od formy terapii może przeprowadzić ją nauczyciel gimnastyki, terapeuta sportowy, specjalista od gimnastyki leczniczej lub ergoterapeuta. Zazwyczaj należy się regularnie gimnastykować przez dłuższy czas. Wielu ćwiczeń lub sposobów postępowania w czasie treningu można nauczyć się na kursie lub podczas terapii, a następnie samodzielnie powtarzać je w domu.
Ochrona zdrowia poprzez ruch
Do ogólnej profilaktyki leczniczej powinien zawsze należeć trening utrzymujący dobrą kondycję, dostosowany do sprawności osobistej, jak również do upodobań i celów. Programy ćwiczeniowe, które służą poszerzaniu świadomości dotyczącej własnego ciała, przyczyniają się poza tym do dobrego stanu zdrowia i samopoczucia.
Więcej informacje o podstawowych technikach ćwiczeń oddechowych, progresywnej relaksacji mięśni, metodzie Feldenkraisa i jodze:
Gimnastyka lecznicza
Gimnastyka lecznicza obejmuje szereg ćwiczeń, które mają na celu wzmocnienie i przywrócenie funkcji osłabionych lub porażonych mięśni i całego aparatu ruchu. Gimnastyka ta może być także stosowana zapobiegawczo przeciwko deformacjom postawy i ograniczeniom ruchowym, jako rehabilitacja po długiej chorobie lub wypadku; przy leczeniu pewnych chorób przewlekłych lub w celu łagodzenia bólów. Gimnastyka lecznicza nie może być zastosowana przy gojeniu złamanych kości i stanach zapalnych stawów.
Przebieg leczenia
W zasadzie rozróżnia się ćwiczenia aktywne i bierne: ćwiczenia aktywne pacjent wykonuje samodzielnie pod kierunkiem terapeuty. Dane ruchy wykonuje się z obciążeniem lub bez, z płynnym przebiegiem lub z przerwą pomiędzy nimi. Przy niektórych schorzeniach korzystne są aktywne ćwiczenia pod wodą. Ćwiczenia bierne wykonywane są przez terapeutę, który porusza stawami pacjenta. Takie ćwiczenia stosuje się na przykład przy porażeniu poprzecznym lub reumatycznym zapaleniu stawów.
Gimnastyka lecznicza wymaga regularnych seansów (zazwyczaj raz lub kilka razy w tygodniu) przez dłuższy czas. Może ona przebiegać jako terapia indywidualna lub grupowa pod kierunkiem specjalnie przeszkolonych terapeutów. Dużą część aktywnych ćwiczeń gimnastyki leczniczej, po dokładnych wskazówkach i wprowadzeniu, można (i trzeba) wykonywać w domu pomiędzy seansami terapeutycznymi lub po zakończeniu leczenia podstawowego.
Zasady ruchu
Ruch ciała jest skomplikowanym procesem, którego przebieg jest określany przez:
- koordynację – współdziałanie centralnego układu nerwowego (mózg, rdzeń kręgowy) i mięśni,
- elastyczność – ruchomość stawów, rozciągliwość skóry, ścięgien i mięśni,
- siłę – napięcie mięśni, które w danej pozycji może zostać zastosowane do pokonania oporu i które może zostać przełamane podczas trwania ruchu,
- wytrzymałość – zdolność do wytrzymania obciążenia mięśni przez pewien określony czas,
- szybkość – dzięki której może następować ruch.
Koordynacja, elastyczność, siła i wytrzymałość są zarówno razem, jak i osobno celami terapii ruchowej. Szybkość ruchu nie odgrywa tutaj żadnej roli.
