Większość ludzi szybko przyzwyczaja się do dudniącej muzyki, hałasu spowodowanego przez głośno pracujące maszyny czy hałasu ulicznego. Jednak po przekroczeniu pewnego natężenia hałasu następuje uszkodzenie słuchu. Obciążenie spowodowane przez hałas prowadzi początkowo do zmęczenia słuchu. Po przerwach na odpoczynek słuch powraca do normy. Jednak dłużej utrzymujący się hałas powyżej 85 decybeli powoduje trwałe uszkodzenie komórek nerwowych ślimaka w uchu wewnętrznym.
Droga dźwięku w uchu człowieka
Tony i szumy docierają do nas przez powietrze (przewodnictwo powietrzne) lub przez kość skroniową (przewodnictwo kostne). Kształt małżowiny usznej ułatwia odbieranie fal dźwiękowych z powietrza. W przewodzie słuchowym dźwięki o częstotliwości od 2000 do 6000 herców zostają mniej więcej dwukrotnie wzmocnione. Fale dźwiękowe trafiają następnie na błonę bębenkową wielkości monety groszowej i wprawiają ją w drgania. Drgania te przekazywane są dalej przez kosteczki słuchowe, a jednocześnie następuje ich dwudziesto-dwukrotne wzmocnienie. Osiągają one ucho wewnętrzne i przebiegają zwoje ślimaka. Tam wprawiają w drgania komórki czuciowe. Na początku ślimaka zlokalizowane są komórki wrażliwe na tony wysokie (wysokie częstotliwości), a na końcu ślimaka te, które są najwrażliwsze na tony niskie. Komórki czuciowe przekazują wrażenia słuchowe do nerwu słuchowego, który przewodzi te bodźce do mózgu.
W przypadkach głuchoty przewodzeniowej fale dźwiękowe nie docierają ze świata zewnętrznego do struktur ucha wewnętrznego. Przewodnictwo słuchowe zostaje zaburzone np. przez zatkanie przewodu słuchowego, na skutek powstania otworu w błonie bębenkowej, uszkodzenia kosteczek słuchowych, nagromadzenie płynu w uchu środkowym albo wskutek unieruchomienia strzemiączka w okienku przedsionka.
Jeśli wrażenia słuchowe docierają do ucha wewnętrznego, ale nie mogą być przekazywane do nerwu słuchowego albo nerw nie przewodzi ich dalej do mózgu, to mówimy o głuchocie percepcyjnej.
Jakie uszkodzenia słuchu powoduje hałas?
Typowe jest uszkodzenie słuchu w zakresie tonów wysokich. Taka osoba nie słyszy już świergotu ptaków, dzwonka u drzwi czy dzwoniącego telefonu, a telewizor musi być nastawiony odpowiednio głośniej. Głoski syczące, jak również spółgłoski k, t i p nie są więc prawidłowo rozpoznawane. Pierwszym objawem nadmiernego obciążenia ucha wewnętrznego przez hałas może być szum w uszach.
Wprawdzie na skutek długotrwałego narażenia na działanie hałasu nie można zupełnie ogłuchnąć, ale nie można też lekceważyć jego działania: hałas powoduje też choroby serca i układu krążenia, choroby psychosomatyczne, zaburzenia wydajności pracy oraz zaburzenia snu.
Hałas w miejscu pracy a uszkodzenie słuchu
Uszkodzenie słuchu na skutek hałasu w miejscu pracy jest dość częstym zjawiskiem. Ze względu na to, że uszkodzenia słuchu są nieuleczalne, decydujące znaczenie dla zachowania zdrowia ma stosowanie środków zapobiegawczych. Jeśli regularnie przekraczany jest pewien określony poziom natężenia dźwięku, to obowiązkiem pracodawcy jest przestrzeganie ściśle określonych przepisów dotyczących ochrony przed hałasem.
Problemem jest to, że osoba pracująca przez dłuższy czas w warunkach hałasu po pewnym czasie przestaje odczuwać go jako coś przeszkadzającego, ponieważ przyzwyczaja się do hałasu i w ten sposób lekceważy niebezpieczeństwo. Tym ważniejsze jest zatem zapewnienie odpowiedniego zabezpieczenia przed hałasem w postaci zatyczek do uszu, nauszników i hełmów dźwiękoszczelnych.
Hałas w życiu prywatnym
W życiu prywatnym ludzie często nie zastanawiają się nad szkodliwym wpływem hałasu na zdrowie. Długotrwałe natężenie dźwięku o wartości 100 decybeli w trakcie słuchania walkmana, głośno nastawionego zestawu stereofonicznego, albo w czasie koncertów rockowych nie należy do rzadkości. Podobne natężenia dźwięku występują w trakcie wyścigów samochodowych i motocyklowych. Petarda, która w czasie sylwestra wybucha w pobliżu, może pozostawić trwałe uszkodzenie słuchu.
Poziomy natężenia dźwięku (decybele)
- silnik odrzutowy 130
- sprzęt stereofoniczny z głośnikami 70-100
- samochód ciężarowy (80 km/h, odległość 5 m) 90
- odkurzacz, kosiarka do trawy, ruch uliczny o dużym natężeniu 80
- normalna rozmowa 60
- szept, tykanie budzika (odległość 1 m) 30
- przewracanie kartek 10