Wole to powiększony gruczoł tarczowy widoczny w postaci guza z przodu szyi, tuż pod krtanią. Organizm nie posiada rezerw jodu, dlatego powinien on być regularnie przyjmowany z pożywieniem, i Jeśli występują jego braki, wówczas tarczyca powiększa się, aby wykorzystać nawet najmniejszą jego ilość, rezultatem czego jest wole.

SPIS TREŚCI
1. OBJAWY WOLA
2. PRZYCZYNY WOLA
3. DIAGNOSTYKA WOLA
4. LECZENIE WOLA
5. PORADY LEKARZA

Wole może towarzyszyć następującym dysfunkcjom tarczycy:

  • nadczynności niedoczynności
  • zapaleniu
  • procesom nowotworowym
  • zaburzeniom genetycznym.

Wole najczęściej występuje u kobiet.

Podział wola ze względu na czynność hormonalną:

  • obojętne – z prawidłową czynnością hormonalną tarczycy (eutyreozą)
  • nadczynne – hormony tarczycy wydzielane są w nadmiarze (hipertyreoza)
  • niedoczynne – występuje niedobór hormonów tarczycy (hipotyreoza)

Podział wola ze względu na budowę makroskopową:

  • miąższowe – utworzone z miąższu tarczycy
  • guzkowe – wyczuwalne guzki w gruczole
  • miąższowo-guzkowe – wyczuwalne guzki oraz powiększony miąższ

OBJAWY WOLA

Wole może składać się z jednego lub większej liczby guzków. Wyczuwalne jest pod dotykiem jako częściowo miękkie, częściowo twardsze. Dalsze objawy zależą od tego, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo i pracuje bez zmian, czy też z zakłóceniami.

Najczęstsze objawy to:

  • obrzmienie z przodu szyi, zwykle bezbolesne;
  • początkowo wole może być ledwo zauważalne, następnie stopniowo rozrasta się w guz;
  • guz może uciskać na przełyk lub tchawicę;
  • mogą pojawić się trudności z przełykaniem lub oddychaniem;
  • może wystąpić chrypka;
  • duszność.

PRZYCZYNY WOLA

Główne przyczyny występowania wola:

  • niedobór jodu w diecie – więcej tkanki tarczycowej może produkować więcej hormonów
  • zaburzenie genetyczne, w którym tarczyca jest niezdolna do wytwarzania dostatecznej ilości hormonów
  • narażenie zawodowe, szczególnie napromieniowanie i kontakt ze szkodliwymi związkami chemicznymi
  • zaburzenia autoimmunologiczne, które powodują nadczynność tarczycy
  • zbyt duże wytwarzanie hormonów tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa)
  • niektóre przypadki niedoczynności tarczycy (np. wole Hashimoto) są również przypisywane autoimmunizacji (wytwarzanie przeciwciał przeciw własnym antygenom)
  • niektóre leki, zaburzające wytwarzanie hormonów tarczycy
  • guzy i guzki tarczycy
  • w rzadkich przypadkach – rak tarczycy

Najczęstszą przyczyną wola jest długotrwały niedobór jodu, który ogranicza syntezę hormonów tarczycy. Pobudza to przysadkę do zwiększonego, wyrównawczego wydzielania TSH, a nadmiar TSH stymuluje powiększanie tarczycy.

Wole osób zamieszkujących tereny, których środowisko jest ubogie w jod (w Polsce są to obszary podgórskie oraz na Dolnym Śląsku), jest nazywane wolem endemicznym.

Tarczyca może powiększać się również w przebiegu niektórych stanów fizjologicznych.

Stany fizjologiczne sprzyjające występowaniu wola:

  • okres dojrzewania
  • menopauza
  • odżywianie pokarmami wolotwórczymi (warzywa kapustne, brukiew, rzepa, fasola, groch, soja, orzeszki ziemne i gorczyca), które hamują wychwytywanie jodu przez tarczycę
  • woda pitna oraz przyjmowane pożywienie zawierające mało jodu
  • zażywanie leków zmniejszających syntezę hormonów tarczycy (np. kwasu acetylosalicylowego, litu)
  • ciąża, która szczególnie usposabia do niedoboru jodu, ponieważ u kobiety ciężarnej wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Już w 12 tygodniu ciąży tarczyca płodu uruchamia własną syntezę hormonów, a potrzebny do tego jod pobiera z zapasów matki. Poza tym u kobiety ciężarnej wzrasta ilość estrogenów, które również wpływają na obniżenie ilości aktywnych hormonów tarczycy. Utrzymujący się niedobór jodu w czasie ciąży odbija się również na płodzie, u którego może także dochodzić do przerostu tarczycy, czyli wola wymagającego natychmiastowego leczenia, już po urodzeniu.

DIAGNOSTYKA WOLA

Powiększenie tarczycy można łatwo stwierdzić na podstawie wyglądu pacjenta i objawów choroby. W przypadku jego stwierdzenia powinny być wykonane badania zmierzające do określenia wielkości i rodzaju wola oraz ewentualnego wykrycia guzka (USG, biopsja tarczycy, stężenie hormonów, scyntygrafia).

Podstawowe badania:

  • badanie krwi powinno obejmować ocenę poziomu hormonów: tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3), hormonu tyreotropowego (TSH)
  • badanie ultrasonograficzne (USG) jest najprostszą i najłatwiej dostępną metodą diagnostyki tarczycy; powinno ono być wykonywane u każdej osoby z powiększeniem tarczycy (wolem) i ze zmianami ogniskowymi w obrębie tarczycy
  • scyntygrafia – jest to proste i bezpieczne badanie polegające na dożylnym wstrzyknięciu minimalnej ilości znacznika promieniotwórczego (technetu); stosowane dawki są obojętne dla zdrowia, także dla samej tarczycy; scyntygrafia pozwala na ocenę położenia, wielkości i struktury tarczycy; na podstawie scyntygramu można z pewnym przybliżeniem określić też typ guzka, chociaż do pełnego wyjaśnienia najczęściej potrzebna jest biopsja cienkoigłowa
  • biopsja tarczycy.

LECZENIE WOLA

Leczenie wola obojętnego uzależnione jest od przyczyny, która je wywołuje i którą rozpoznaje lekarz. Polega ono zazwyczaj na stosowaniu preparatu tyroksyny. Rzadziej, zazwyczaj u dzieci, u których nie stwierdza się guzów tarczycy, podaje się jod lub jod i tyroksynę.

Na terenach ubogich w jod najlepszą metodą profilaktyki i leczenia wola jest stosowanie jodowanej soli kuchennej oraz spożywanie bogatych w jod ryb morskich.

Leczenie operacyjne wskazane jest u osób z dużym wolem powodującym trudności w oddychaniu, połykaniu albo w krążeniu krwi w obrębie wola lub stanowiącym poważny defekt kosmetyczny. Przed przystąpieniem do zabiegu operacyjnego należy jednak zlikwidować nadczynność, jeżeli taka istnieje i doprowadzić chorego do stanu eutyreozy, czyli prawidłowego poziomu hormonów tarczycy.

Leczenie trwa z reguły wiele miesięcy, a kończy się stopniowym odstawianiem leków. Terapię należy podjąć w każdym przypadku, gdy tarczyca jest powiększona. Leczenie trzeba rozpocząć jak najszybciej, wczesne zastosowanie leków może bowiem prowadzić do całkowitego ustąpienia wola. Wole ustabilizowane od wielu lat, nawet jeśli już nie wymaga leczenia, powinno być obserwowane ze względu na możliwość zmiany jego budowy oraz czynności.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

  • kontrolować poziom hormonów w organizmie
  • utrzymywać stały kontakt z lekarzem
  • dbać o prawidłowe odżywianie, stosując pożywienie bogate w jod, np. jodowaną sól kuchenną, ryby (łosoś, śledź, krewetki) lub algi morskie, wody mineralne i lecznicze
  • prowadzić zdrowy tryb życia.

✓ NIE NALEŻY:

  • lekceważyć pierwszych sygnałów choroby
  • zwlekać z wizytą u lekarza
  • zwlekać z podjęciem leczenia
  • palić papierosów
  • spożywać w nadmiarze pokarmów zawierających azotany (niektóre rośliny, np. marchew, szpinak).
Więcej z kategorii: Choroby układu hormonalnego