Zapalenie trzustki

Zapalenie trzustki jest chorobą, której istotą jest powstanie nieodwracalnych zmian w miąższu narządu, początkowo z upośledzeniem funkcji zewnątrzwydzielniczej (soki trawienne), a w późniejszym okresie choroby – sprawności zewnątrzwydzielniczej (insulina, glukagon i inne).

Miejsce zmienionych zapalnie struktur miąższu trzustki zajmuje tkanka łączna, niektórych przypadkach produkowane w tkance trzustki enzymy trawiące białka, tłuszcze mogą trawić ściany przewodu trzustkowego, przerywać jego ciągłość, przedostawać się do miąższu organu, a po przerwaniu ciągłości torebki trzustki, do jamy otrzewnej.

FUNKCJE TRZUSTKI

1. produkcja soków trawiennych zawierających enzymy trawiące białka, tłuszcze i cukry w przewodzie pokarmowym
2. produkcja wodorowęglanów neutralizujących działanie kwaśnej treści żołądkowej dostającej się do dwunastnicy
3. produkcja hormonów (insuliny, glukagonu i innych) kontrolujących poziom glukozy we krwi i wiele innych funkcji organizmu

Wyróżnia się zapalenie trzustki ostre i przewlekłe.

OBJAWY ZAPALENIA TRZUSTKI

Ostre zapalenie trzustki (postać obrzękowa, łagodniejsza i martwicza, gdzie na czoło objawów klinicznych wysuwa się wstrząs, będący stanem zagrożenia życia).

Objawy ostrego zapalenia trzustki:

• ból jest najczęstszym objawem
• ból pojawia się nagle i jest bardzo uciążliwy, zazwyczaj trwa kilka dni
• lokalizuje się najczęściej po lewej stronie, w nadbrzuszu wzdłuż łuków żebrowych
• ból może promieniować do kręgosłupa, a w zależności od kierunku rozprzestrzeniania się soków trzustkowych, bóle mogą pojawiać się w różnych miejscach, np. w podbrzuszu, dole biodrowym
• ból często nasila się po jedzeniu
• nudności i wymioty nieprzynoszące ulgi
• gorączka i dreszcze
• napięty brzuch bardzo bolesny w dotyku, mogą pojawić się objawy otrzewnowe
• zaburzenia świadomości, zaburzenia orientacji, niepokój
• żółtaczka
• ogólny stan chorego może być ciężki, i ze spadkiem ciśnienia tętniczego poniżej 80 mmHg, przyspieszeniem czynności serca i oddechu oraz potami.

Przewlekle zapalenie trzustki – objawy są niecharakterystyczne, przebieg choroby wieloletni.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki:

• ból brzucha nie występuje tak często jak w ostrym zapaleniu, trwa od kilku godzin do kilku dni
• ból pojawia się i znika co kilka miesięcy lub nawet lat
• u niektórych chorych występuje stale bez przerw, jest wtedy głęboki, promieniuje głównie do lewej łopatki i pleców
• niekiedy, by złagodzić objawy, chory przyjmuje pozycję siedzącą z pochyleniem do przodu
• wzdęcia
• wymioty
• stolce półpłynne, jasne i cuchnące
• niedożywienie i wyniszczenie, gdyż chorzy unikają posiłków pogarszających dolegliwości, czyli zaczynają głodować
• biegunka tłuszczowa, spowodowana upośledzonym wydzielaniem enzymów trawiennych do dwunastnicy
• upośledzona tolerancja glukozy lub nawet cukrzyca; dzieje się tak, gdyż upośledzone jest wytwarzanie insuliny i innych hormonów w chorym narządzie
• żółtaczka.

Do lekarza należy udać się, gdy:

• ból nie ustępuje po lekach przeciwbólowych dostępnych bez recepty
• pojawiają się trudności w oddychaniu O bólowi towarzyszą ciągłe wymioty, temperatura i dreszcze
• utrzymują się uporczywe wymioty.

PRZYCZYNY ZAPALENIA TRZUSTKI

Przyczyny w ostrym zapaleniu trzustki:

• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych (np. kamica pęcherzyka żółciowego)
• alkoholizm
• samoistne ostre zapalenie trzustki
• wynik działania lekarskiego (np. po zabiegach endoskopowych jak ECPW)
• nadczynność przytarczyc
• hiperlipidemia
• przyjmowanie leków (sterydy, niektóre leki moczopędne, antykoncepcyjne, sulfonamidy itp.)
• wady wrodzone trzustki
• urazy jamy brzusznej
• stany po operacjach brzusznych
• infekcje przebiegające z bakteriemią
• rak brodawki większej (Vatera) dwunastnicy
• mukowiscydoza.

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki:

• alkohol; zdecydowanie najczęstsza przyczyna (do 85% przypadków)
• współistniejąca kamica żółciowa
• uraz trzustki
• palenie tytoniu
• nadczynność przytarczyc
• przyjmowanie niektórych leków
• genetyczne (wrodzone)
• autoimmunologiczne (kiedy układ odpornościowy człowieka omyłkowo niszczy trzustkę)
• zamknięcie przewodu trzustkowego (wyprowadza on sok trzustkowy z tego narządu), np. przez guz.

DIAGNOSTYKA ZAPALENIA TRZUSTKI

• rozmowa z pacjentem i dokładne badanie lekarskie
• badania krwi:
  • badanie poziomu enzymów trzustkowych we krwi (podwyższone amylaza i lipaza)
  • kontrola stanu wątroby (AspAT, A1AT, GGTP)
  • spadek poziomu białek we krwi
  • hiperglikemia
• USG jamy brzusznej
• tomografia komputerowa z podaniem dożylnie środka kontrastowego; jest najważniejszym badaniem w rozpoznaniu zapalenia trzustki
• RTG jamy brzusznej
• rezonans magnetyczny (jeśli nie można wykonać tomografii)
• ECPW; badanie polega na wprowadzeniu endoskopu przez usta do dwunastnicy chorego; następnie poprzez miejsce, gdzie do dwunastnicy uchodzi sok trzustkowy i żółć (brodawkę Vatera), podaje się do przewodu trzustkowego i dróg żółciowych środek kontrastowy; wykonując zdjęcie RTG można zobaczyć, jaki jest stan tych przewodów; możliwe jest także udrożnienie brodawki, jeśli zachodzi taka konieczność
• endosonografia
• cholangiopankreatografia rezonansu magnetycznego (MRCP).

LECZENIE ZAPALENIA TRZUSTKI

Leczenie w ostrym zapaleniu trzustki hospitalizacja:

• podawanie tlenu w razie problemów z oddychaniem
• dożylne uzupełnianie płynów traconych w czasie choroby, a czasami także odżywianie dożylne
• farmakologiczne uśmierzanie bólu antybiotyki, w razie podejrzenia zakażenia
• przez kilka dni ścisła dieta
• czasami umieszcza się w żołądku pacjenta rurkę, która odsysa kwaśną zawartość tak, aby ta nie spływała do i niższych części przewodu pokarmowego
• możliwe jest także wykonanie ECPW, jeśli przyczyną jest patologia przewodu trzustkowego lub dróg żółciowych.

Leczenie w przewlekłym zapaleniu trzustki:

• hospitalizacji wymagają tylko osoby z ciężkimi nawrotami tej przewlekłej choroby
• podawanie leków uśmierzających ból stosowanie diety bogatokalorycznej i bogatobiałkowej
• spożycie tłuszczu, dostosowane indywidualnie do pacjenta
• podawanie doustne enzymów trzustkowych w celu poprawy trawienia i wchłaniania pokarmów (zwłaszcza tłustych)
• absolutny zakaz picia alkoholu
• jeśli pojawi się cukrzyca (spowodowana brakiem insuliny), konieczne jest jej leczenie.

Jeśli te metody są niewystarczające, stosuje się leczenie operacyjne:

• usunięcie pęcherzyka żółciowego, jeśli przyczyną jest kamica pęcherzykowa; stosowane także w przypadku wystąpienia martwicy trzustki, w celu usunięcia obumarłych tkanek.

Powikłania w zapaleniu trzustki:

• zakażenie zmian martwiczych, z następowym powstaniem ropnia trzustki, ropowicy trzustki lub ropni w obrębie jamy brzusznej krwotoki z uszkodzonej trzustki do jamy otrzewnej
• przetoki
• niedrożność mechaniczna jelit
• rak trzustki
• sepsa
• niewydolność nerek.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• stosować dietę lekkostrawną (lekkie płyny i zupy, np. rosół), co powinno polepszyć stan chorego.

✓ NIE NALEŻY:

• spożywać alkoholu; całkowita abstynencja.