Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthroza) to stan, w którym dochodzi do niszczenia chrząstki stawowej i następczej przebudowy tkanki kostnej.

Choroba dotyczy około połowy społeczeństwa po 40 roku życia. U poszczególnych osób objawy nasilone są w różnym stopniu. U kobiet występują postacie cięższe. Najczęstszą postacią choroby jest postać pierwotna, w której przyczyna jest nieznana. Może wystąpić także jako następstwo innych chorób (postać wtórna). Najczęściej choroba obejmuje od jednego do kilku stawów.

OBJAWY ZWYRODNIENIA STAWÓW

Główne objawy:

  • ból stawów występujący na początku ruchu, tzw. ból startowy; występuje szczególnie po długim odpoczynku, np. rano, początkowo pojawia się tylko podczas ruchu, przechodzi w czasie odpoczynku, w zaawansowanej chorobie ból pojawia się także w spoczynku
  • ograniczenie ruchomości w stawie
  • zanik mięśni odpowiedzialnych za ruch w stawie, objawia się to zmniejszeniem obwodu kończyny, której staw jest zajęty, w porównaniu z drugą
  • brak objawów ogólnych (temperatury, spadku masy ciała).

Najczęstsze objawy w poszczególnych lokalizacjach choroby:

  • w chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego (koksartroza):
    • ból może występować w różnych miejscach uda, a także promieniować do pachwiny i kolana
  • w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego (gonartroza):
    • ból jest silniejszy przy schodzeniu ze schodów niż wchodzeniu, dokuczliwy także przy zmianie pozycji z siedzącej na stojącą
    • przy ruchach obecne są trzeszczenia w stawie
    • zarys stawu ulega zniekształceniu
  • w chorobie zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa (spondyloartroza)
    • zajęty jest głównie odcinek lędźwiowo-krzyżowy i szyjny
  • w chorobie zwyrodnieniowej stawów rąk:
    • charakterystyczne jest zajęcie stawów między paliczkowych bliższych i dalszych
    • stawy te są zniekształcone przez powstałe guzki, czyli wyrośla kostne.

PRZYCZYNY ZWYRODNIENIA STAWÓW

Przyczyna postaci pierwotnej choroby jest nieznana.

Wtórne postaci po ws tają na skutek wrodzonych wad, np. dysplazja stawu biodrowego czy nierówne kończyny dolne. Także urazy, zarówno ostre, jak i przewlekłe, mogą powodować powstanie zmian zwyrodnieniowych, szkodliwe jest także nadmiernie obciążenie stawów podczas pracy.

Niektóre schorzenia endokrynologiczne, np. cukrzyca, otyłość, a także zapalenie stawów, przyczyniają się do rozwoju choroby.

W chorobie zwyrodnieniowej stawów dochodzi do niszczenia chrząstki stawowej, staje się ona coraz cieńsza i prze-staje spełniać swoją funkcję ochronną dla kości. Kość w wyniku wzmożonego ucisku wytwarza tzw. wyrośla kostne, czyli osteofity. Szpara stawowa zmniejsza się, jednak nie dochodzi do jej zarośnięcia. Proces chorobowy obejmuje także więzadła i ścięgna.

DIAGNOSTYKA ZWYRODNIENIA STAWÓW

Diagnostyka opiera się o:

  • opis objawów przez pacjenta
  • badanie pacjenta
  • badanie radiologiczne zajętego stawu – ujawnia zwężenie szpary stawowej, wyrośla kostne, torbiele w tkance kostnej, zmiany radiologiczne znajdują się u znacznie większej ilości osób niż te, które odczuwają dolegliwości
  • badanie płynu stawowego pobranego w trakcie punkcji.

LECZENIE ZWYRODNIENIA STAWÓW

Stosuje się leczenie:

  • niefarmakologiczne:
    • fizjoterapię w postaci fizykoterapii (m.in. leczenie z zastosowaniem fal ultradźwiękowych, elektromagnetycznych), kinezyterapii (czyli gimnastykę leczniczą) oraz balneoterapii
  • farmakologiczne:
    • leki stosowane w celu zwalczenia bólu
  • operacyjne:
    • zniszczony staw można zastąpić protezą
    • artrodeza – operacyjne usztywnienie stawu, polegające na połączeniu ze sobą kości
    • transplantacja chrząstki
    • synkwetomia – usunięcie błony maziowej stawu.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • utrzymywać prawidłową wagę, a w razie potrzeby zastosować odpowiednią dietę
  • prowadzić aktywny tryb życia
  • wykonywać gimnastykę w wodzie, która ma właściwości odciążania stawów
  • odciążać stawy poprzez stosowanie lasek, kul, specjalnych wkładek do butów, ochraniaczy na stawy w postaci opasek.

 NIE NALEŻY:

  • nadwyrężać stawów
  • ćwiczyć ponad miarę, gdyż może to pogłębić uszkodzenia
  • rezygnować z wysiłku, kiedy pojawia  się niewielki ból, gdyż systematyczne ćwiczenia pomogą zachować sprawność
  • zapominać o przerwach w trakcie wykonywania ruchu
  • nadużywać niesterydowych leków przeciwzapalnych, które mimo pomocy w walce z bólem, mogą być przyczyną powikłań, takich jak owrzodzenie żołądka.