Toxocara to pasożyty należące do obleńców, które często zasiedlają psy, szczególnie szczenięta (Toxocara canis), a także koty (T. cati). Bytują w ich jelitach, gdzie składają jaja wydalane z kałem. Przedostanie się ich do przewodu pokarmowego człowieka skutkuje zarażeniem. Toksokarozę (zespół larwy trzewnej wędrującej) u ludzi wywołuje najczęściej odmiana psia Toxocara, a przebieg choroby może być trudny do zauważenia z powodu niewielkich dolegliwości, ale też poważny, zagrażający nawet ślepotą.
Cykl życiowy pasożyta
Dorosłe pasożyty nie mogą się rozmnażać w organizmie człowieka, natomiast z trafiających do jelit z jaj wykluwają się larwy. Larwy z kolei migrują za pośrednictwem naczyń krwionośnych do wątroby, płuc, mózgu lub serca. Mogą tam wzbudzać proces zapalny, wywołując zespół larwy trzewnej wędrującej. Choroba może ujść uwadze pacjenta i lekarza, lecz pewien odsetek przypadków przybiera groźną formę.
Czasem larwy przedostają się do oka, gdzie nawet jedna może spowodować mnóstwo szkód.
Komu najczęściej zagraża toksokaroza?
Największe zagrożenie toksokarozą dotyczy dzieci przed 6 rokiem życia, które bawią się ze szczeniętami lub młodymi psami, bądź też często bawią się w miejscach, gdzie znajdują się psie odchody, szczególnie jeśli dziecko ma zwyczaj brania do ust ziemi. Jak wynika z obserwacji naukowych, na pięć próbek ziemi pobranej z ogródków, parków piaskownic jedna zawiera jaja toksokary, które w wilgotnym środowisku mogą zachować zdolność do rozwoju przez wiele lat.
Toksokaroza występuje na całym świecie. Większość zakażeń nie powoduje objawów, trudno więc ustalić, ile osób corocznie się zaraża, ale w przeprowadzonej w Wielkiej Brytanii analizie ślady infekcji stwierdzono u co czwartego dziecka.
OBJAWY TOKSOKAROZY
Większość zarażeń glistami (Toxocara) może minąć niezauważona, gdyż dolegliwości są niewielkie. W poważniejszych przypadkach stwierdza się:
- gorączkę i niejasne dolegliwości brzuszne, czasem z nudnościami i wymiotami;
- kaszel i świsty oddechowe;
- napady drgawkowe, gdy zmiany są usadowione w mózgu;
- zaburzenia widzenia, jeśli larwy pasożyta przedostaną się do oczu.
ROZPOZNANIE TOKSOKAROZY
Badanie kliniczne może ujawnić:
- gorączkę;
- powiększenie wątroby;
- zmiany osłuchowe w płucach;
- powiększenie węzłów chłonnych;
- zmiany w gałkach ocznych wykrywane za pomocą oftalmoskopu.
Badanie krwi może wykryć:
- zwiększoną liczbę krwinek białych, zwłaszcza kwasochłonnych (eozynofilów);
- podwyższony poziom przeciwciał przeciwko larwom Toxocara.
W bardzo rzadkich przypadkach wskazane jest pobranie drobniutkiego fragmentu tkanek (np. przez nakłucie grubą igłą) do badania mikroskopowego; nosi to nazwę biopsji. W preparacie takim nie można dostrzec samych larw, ale do rozpoznania przyczynia się stwierdzenie charakterystycznego nagromadzenia komórek obronnych, zwanego ziarniniakiem (granuloma).
LECZENIE TOKSOKAROZY
Sposób leczenia toksokarozy zależy od ciężkości choroby. Ogólnie biorąc, zarażenie Toxocara przebiega łagodnie i w ciągu kilku tygodni lub miesięcy powinno samo ustąpić bez leczenia. Układ odpornościowy człowieka nie radzi sobie jednak z ciężkimi zarażeniami, a wtedy niezbędna jest farmakoterapia, by zahamować namnażanie się pasożyta i ograniczyć uszkodzenie narządów przez wytwarzane w organizmie komórki obronne. Dysponujemy całą gamą środków prze-ciwrobaczych.
Gdy w przebiegu zespołu larwy trzewnej wędrującej dojdzie do uszkodzenia oka, dziecko wymaga
specjalistycznego leczenia przez okulistę, by uratować siatkówkę.
Leczenie farmakologiczne toksokarozy
Do leczenia toksokarozy wykorzystuje się dwie grupy leków:
- środki przeciwrobacze.
W cięższych przypadkach używa się leków niszczących pasożyty, jak dietylokarbamazyna i tiabendazol;
- leki przeciwzapalne.
Należą tu głównie kortykosteroidy, które stosuje się, by zapobiec uszkodzeniu tkanek organizmu przez własne mechanizmy obronne, uruchamiane w odpowiedzi na zagrożenie przez larwy pasożyta.
ZAPOBIEGANIE TOKSOKAROZIE
Zapobieganie toksokarozie jest ważniejsze niż leczenie. Oto zasady ograniczające zagrożenie infestacją:
- wszystkie koty i psy, a zwłaszcza szczenięta, należy regularnie odrobaczać, by ich odchody nie zawierały jaj Toxocara;
- właściciele psów powinni ponosić odpowiedzialność za usuwanie odchodów swych ulubieńców; potrzebne są do tego zarówno akcje edukacyjne, jak i zapewnienie ogólnie dostępnych urządzeń do sprzątania zwierzęcych odchodów;
- psy nie powinny przebywać w miejscach zabaw dzieci;
- piaskownice należy przykrywać gdy nie korzystają z nich dzieci gdyż z reguły stają się poręczną kuwetą dla okolicznych kotów;
- dzieciom należy wpajać zwyczaj mycia rąk po zabawach na świeżym powietrzu, po pieszczotach z kotami i psami, zwłaszcza gdy zaraz potem siadają do jedzenia.
Co roku wiele dzieci zaraża się Toxocara. Wielkie znaczenie ma regularne odrobaczanie zwierząt domowych i przestrzeganie zasad higieny, jak częste mycie rąk.
TOKSOKAROZA OKA
W krajach rozwiniętych ślepota z powodu zarażenia Toxocara należy do zupełnych wyjątków. Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii toksokaroza oka zdarza się rocznie u 50 dzieci, z których większość nie traci jednak wzroku.
Obecność Toxocara w oku objawia się pogorszeniem wzroku po stronie zaatakowanej. W części przypadków pojawia się zezowanie oraz zjawisko zwane leukokorią (białe zabarwienie źrenicy, która w zwykłych warunkach jest czarna). Czasem dziecko uskarża się na ból oka. Chodzi zwykle o dzieci między 6 a 14 rokiem życia, to znaczy nieco starsze niż te z zespołem larwy trzewnej wędrującej, bardziej uogólnionej postaci toksokarozy.
W najczęstszej formie toksokarozy oka, zwanej ziarniniakiem tylnego bieguna, larwa trafia przez naczynie krwionośne do siatkówki, a mechanizmy obronne organizmu otaczają ją ciasno komórkami obronnymi. Tego tak zwanego ziarniniaka można ujawnić przy badaniu z użyciem oftalmoskopu.
Często nie zachodzi potrzeba podejmowania swoistego leczenia, lekarz może jednak zdecydować się na przepisanie środków przeciwrobaczych lub przeciwzapalnych. Z rzadka choroba obejmuje całe oko, co prowadzi do cięższego jego uszkodzenia. W takich przypadkach potrzebne będzie zapewne leczenie operacyjne.
