Jasnota jest pospolitym chwastem, przypominającym z wyglądu pokrzywę, a ponieważ nie parzy, nazywa się ją także głuchą pokrzywą. Dzięki podziemnym, rozgałęziającym się rozłogom, jasnota rośnie zawsze w kępach. Kremowobiałe kwiaty o wargowej budowie zebrane w okółki w kątach liści zakwitają stopniowo od dołu ku górze. Dlatego nie należy ścinać całych pędów lecz wyskubywać kwiaty na pniu.
Jasnota biała – występowanie i zbiór
Jasnota kwitnie bardzo długo, bo od wiosny do jesieni, najobficiej w maju i w czerwcu. Rośnie w miejscach zacienionych, na przydrożach, w sadach, przydomowych ogrodach, w zaroślach, często masowo.
Surowcem leczniczym jasnoty białej są kwiaty. Do ich zbioru wybiera się tylko dni pogodne. Zbiera się wyłącznie korony kwiatowe, wyskubując je ostrożnie i bez zgniatania, najlepiej do koszyczka. Zebrane kwiaty należy natychmiast suszyć. W naturalnych warunkach można je suszyć tylko w czasie bardzo suchej i upalnej pogody. W tym celu rozkładamy je cienką warstwą w zacienionych miejscach o dużym przepływie powietrza. Kwiaty zgniatane zaparzają się, a zbierane w okresie, gdy w powietrzu jest dużo wilgoci, a potem suszone w naturalnych warunkach – żółkną i ciemnieją. Dlatego, gdy zbieramy je w mniej upalne dni, powinniśmy je suszyć w suszarniach ogrzewanych, początkowo w temperaturze nieznacznie podwyższonej, a gdy nieco przeschną, w temperaturze do 40°C. Im ładniej wysuszymy kwiaty, tym skuteczniejsze będzie potem ich lecznicze działanie. Dobry susz powinien być biały z lekko kremowym odcieniem.
Skład chemiczny jasnoty białej
Składnikami jasnoty są:
- garbniki,
- śluz,
- flawonoidy,
- cholina,
- śladowe ilości olejku eterycznego.
Właściwości lecznicze jasnoty białej
Wiadomo powszechnie, że jasnota jest znaczącym lekiem w schorzeniach kobiecych. Doświadczenia wykazały, że po wypiciu wyciągu z kwiatów zmniejsza się krwawienie miesięczne i skraca czas jego trwania.
Dzięki zawartości śluzu kwiaty działają powlekająco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, a dzięki garbnikom – przeciwzapalnie. Stwierdzono także, że jasnota przyspiesza usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii (tzw. metabolitów) i jest skutecznym lekiem w przypadku niektórych chorób skórnych, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Działa więc odtruwająco – czyści krew. Ponadto jasnota jest słabym lekiem moczopędnym.
Jakie schorzenia wyleczą kwiaty jasnoty?
Oto lista schorzeń, które leczy się kwiatami jasnoty:
- zbyt obfite miesiączkowanie,
- lekkie krwawienia maciczne,
- upławy (irygacje),
- krwioplucie,
- nieżyt jamy ustnej i gardła (płukanie),
- nieżyty górnych dróg oddechowych,
- biegunki,
- wypryski skórne,
- trądzik młodzieńczy,
- świąd skóry (zwłaszcza u dzieci),
- trudności w oddawaniu moczu.
W lecznictwie ludowym jasnota stosowana jest także przeciw cukrzycy.
Napar z jasnoty białej
Łyżkę kwiatów zalewamy szklanką wrzątku, gotujemy na wolnym ogniu 3 minuty, zaparzamy pod przykryciem 15 minut i przecedzamy. Pijemy 2-3 razy dziennie po 0,5—1 szklanki odwaru, dzieci po łyżce stołowej. Można także pić napar (20 minut zaparzania).
Syrop z jasnoty białej
Świeżo zebrane kwiaty zasypujemy w słoju cukrem w stosunku wagowym 2 cz. cukru na 3 cz. kwiatów. Po kilku tygodniach trzymania w cieniu, wyciskamy przez szmatkę syrop i przechowujemy go w butelkach. Lek bardzo wygodny w użyciu i smaczny (dla dzieci). Dorośli piją 3 razy dziennie po 1 łyżce syropu rozcieńczonego wodą, dzieci po jednej łyżeczce.
Młode, drobno posiekane liście jasnoty lub wierzchołki pędów są cennym dodatkiem do sałatek, zup i szpinaku. Kochający się w zieleninach Francuzi spożywają liście jako sałatkę.
Jasnota jest skuteczniejsza w mieszance z innymi ziołami. Na przykład w leczeniu dróg oddechowych wraz z macierzanką, koprem włoskim, podbiałem, miętą, rumiankiem i krwawnikiem. Jeśli chcemy u siebie poprawić przemianę materii, mieszamy kwiaty jasnoty z liśćmi brzozy, pokrzywy, kwiatami czarnego bzu, bratkami polnymi i perzem.
