Kasztanowiec to wysokie drzewo do 25 m o dłoniasto rozłożonych liściach, nazywane potocznie kasztanem, pochodzi z Bałkanów. Kwitnie w maju. Duże kwiaty, zebrane w pionowo wzniesione kwiatostany są kremowobiałe, nakrapiane czerwono i żółto. Kasztanowce spotykamy w parkach i przy drogach, niekiedy przy zabudowaniach, a jako drzewo zdziczałe na skrajach lasów. Surowcem zielarskim kasztanowca są kwiaty, owoce i kora.
Kasztanowiec zwyczajny – występowanie i zbiór
Do zbioru kory wykorzystujemy przecinkę gałęzi i usuwanie drzew. Pozyskujemy ją wiosną tylko z gałęzi młodych i gładkich na powierzchni, zdejmując ją w odcinkach 5-20 cm nie grubszą niż 5 mm. Rozkładamy je cienką warstwą i suszymy w naturalnych warunkach (można na słońcu) lub w lekko podwyższonej temperaturze. Wysuszona kora nie może być pokryta plamami ani zawierać cząsteczek drewna. Z zewnątrz powinna mieć barwę, jasnobrązową lub brązowoszarą, wewnątrz żółtobrunatną.
Kwiaty kasztanowca zbieramy w całych kwiatostanach do koszyka, nie ugniatając ich i nie dopuszczając do zaparzenia. Nie zrywamy ich z drzew kwitnących różowo, lecz tylko z kwitnących biało i nie zbieramy kwiatów opadłych, gdyż są bezwartościowe. Z zebranych kwiatostanów obrywamy pojedyncze kwiaty i rozkładamy je cienką warstwą w dobrze zacienionych i przewiewnych suszarniach, a w dni pochmurne w ogrzewanych do 35°C. Wysuszony kwiat powinien zachować biało-różową barwę i nie powinien zawierać szypułek kwiatowych
Owoce kasztanowca zbieramy jesienią, po ich opadnięciu z drzew. Można je dosuszyć w temperaturze do 60°C. Do celów leczniczych używa się także świeżych owoców, niezupełnie dojrzałych.
Kasztanowiec zwyczajny – skład chemiczny
Skład chemiczny kwiatów kasztanowca to :
- escyna – będąca mieszaniną trójterpenowych saponin,
- flawonoidy,
- związki kumarynowe (m.in. eskulina),
- cukry,
- kwasy polifenowe,
Garbniki owoców kasztanowca to:
- escyna,
- skrobia,
- ciała białkowe,
- związki kumarynowe,
- sole mineralne,
- garbniki,
- związki tłuszczowe,
- karotenoidy.
Składniki kory kasztanowca to:
- związki kumarynowe,
- alantoina,
- flawonoidy,
- garbniki, trójterpeny,
- śladowe ilości tłustego oleju.
Wyciągi z kasztanowca i ich działanie lecznicze
Flawonoidy i eskulina oddziaływają na naczynia krwionośne, podobnie jak witamina P. Zmniejszają ich łamliwość, a ponadto przywracają im elastyczność, naprawiają krążenie obwodowe oraz ukrwienie skóry i naczyń o gładkich mięśniach. Jednocześnie zapobiegają nadmiernej przepuszczalności oraz przenikaniu osocza i czerwonych ciałek krwi poza łożysko naczyń. Wspomniane związki oraz saponiny poprawiają przepływ krwi przez naczynia żylne, zapobiegają zastojom żylnym i zakrzepom wewnątrz naczyń.
Cenną właściwością wyciągów z kasztanowca jest to, że działają przeciwobrzękowo w obrębie skóry, tkanki podskórnej, niektórych narządów wewnętrznych, a nawet mózgu. Badania wykazały, że wyciągi te, a szczególnie preparaty zawierające escynę, przyspieszają znacznie wchłanianie płynu surowiczego w miejscach obrzęku.
Wyciągi z kasztanowca działają także przeciwzapalnie w przewodzie pokarmowym, zapobiegają nieznacznym krwawieniom z uszkodzonych naczyń włosowatych i utrzymują w równowadze florę bakteryjną jelit.
Kora kasztanowca przewyższa kwiaty i owoce w działaniu przeciwprzesiękowym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym, natomiast kwiaty i owoce są mocniejsze od kory w działaniu przeciwobrzękowym.
Stosowanie wyciągów i preparatów z kasztanowca w lecznictwie
Wyciągi i preparaty z kasztanowca stosujemy w leczeniu następujących schorzeń:
- obrzęki, wybroczyny i krwiaki, spowodowane różni urazami mechanicznymi, (stłuczenia i zwichnięcia),
- uszkodzenia naczyń włosowatych spowodowane różnymi czynnikami (np. przy cukrzycy),
- upośledzenie krążenia żylnego (żylaki odbytu i podudzi, owrzodzenia żylakowate, nadmierne rozszerzenie naczyń żylnych,
- oparzenia i odmrożenia, starcie naskórka, ograniczone zapalenie naczyń włosowatych skóry (okłady),
- zatrucia substancjami chemicznymi, pokarmami i toksynami bakteryjnymi,
- nieżyt żołądka i jelit z objawami biegunki, stany skurczowe jelit, brak apetytu (wywar z kory jako lek pomocniczy),
- gościec, dna,
- zastarzały bronchit i zaflegmienie płuc u nałogowych palaczy.
Preparaty z kasztanowca stosuje się profilaktycznie w podejrzeniach wstrząsu mózgu, przy urazach ogólnych, po wypadku, w złamaniach kości i po poważnych stłuczeniach mięśni.
Odwar z kory kasztanowca działa pomyślnie przy zaburzeniach związanych z przerostem gruczołu krokowego.
W lecznictwie ludowym nosi się kasztany przy sobie lub kładzie się w łóżku przy bólach reumatycznych i stanach zapalnych stawów.
Odwar z kwiatów kasztanowca
Łyżkę stołową kwiatów zalać 1 – 1,5 szklanki wody, gotować 5 minut i po 10 minutach zaparzania przecedzić. Pić 2-4 razy dziennie 1/4 – 1/2 szklanki 30 minut po jedzeniu.
Odwar z kory kasztanowca
Łyżkę kory zalać 1,5 szklanki wody, gotować 10 minut i po 10 minutach naparzania odcedzić. Pić 1/3 – 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu. Odwar z 20,0 g kory na 200.0 g wody do lewatyw i okładów przy bolesnych hemoroidach.
W lecznictwie ludowym zalewa się świeże, drobno pokrojone owoce spirytusem i przechowuje w ciepłym, zaciemnionym miejscu przez 2 tygodnie. Wyciąg służy do nacierania przeciw bólom reumatycznym, świeże kwiaty zalane spirytusem są lekiem pomocnym w krwawieniach jelitowych, artretyzmie, żylakach, hemoroidach, w nieżycie przewodu pokarmowego.
Przemysł zielarski produkuje z kasztanowca następujące leki: Intractum Hippocastani, Hemorol i Venescin (czopki i drażetki, skuteczne w leczeniu żylaków, zwłaszcza odbytu), Aesculan (maść do leczenia naczyń w obrębie odbytu).
