Mięta pieprzowa jest mieszańcem wyhodowanym z dwóch gatunków dziko rosnącej mięty, a mianowicie mięty wodnej i mięty zielonej. A. Ożarowski wyjaśnia, że wyhodowano ją w Anglii („Ziołolecznictwo’’), autorzy czescy F. Stary i V. Jirasek piszą, że wyhodowano ją w nieznanym miejscu, a opisał ją po raz pierwszy botanik angielski Raul („Rośliny lecznicze”), zaś autorzy niemieccy F. Doerfler i G. Roselt podają, że została ona wyhodowana z innych gatunków mięty w roku 1696 („Unsere Heilpfanzen”).
Mięta pieprzowa – występowanie i zbiór
Mięta pieprzowa jest od dawna uprawianą byliną i w stanie dzikim nie występuje. Wyrasta z kłączy. Łodygę ma 4-kanciastą, liście jajowate lub lancetowate, ostro i nierówno piłkowane, na szczytach zaostrzone. Mięta kwitnie z końcem czerwca różowo lub fioletowo. Rozmnaża się tylko drogą wegetatywną przez kłącza i łatwo zakorzeniające się rozłogi. Co 4 lata należy ją przesadzać. Lubi miejsca słoneczne, glebę żyzną i wilgotną, bogatą w próchnicę i wapń.
W Polsce uprawia się miętę w dużych ilościach. Uprawiający ją dla siebie w ogródkach mają czasem wątpliwości, czy jest to mięta pieprzowa. Otóż istnieją dwie formy mięty pieprzowej: jedna z odcieniem ciemnofioletowym łodyg i liści, druga ma łodygę i liście barwy zielonej. Mięta pieprzowa posiada charakterystyczny, chłodzący smak i tym różni się od dzikich gatunków mięty, które mają smak palący.
Ziele mięty ścinamy 4 cm nad ziemią, gdy tylko ukażą się pączki kwiatowe. Odrzucamy rośliny porażone rdzą w postaci pomarańczowo-brunatnych plam. Obrywamy liście i suszymy je w cleniu przy dobrym przepływie powietrza. Po odrośnięciu roślin zbiór powtarzamy. Mięty pieprzowej nie należy przechowywać w pojemnikach plastikowych, gdyż tworzywa sztuczne absorbują olejek lotny.
Mięta pieprzowa – skład chemiczny
Skład chemiczny mięty pieprzowej to olejek eteryczny do 2%, zawierający ponad 30 różnych składników, wśród nich:
- mentol powyżej 50%,
- menton do 20% ,
- estry mentolu do 5%,
- falandren,
- pinen i cyneol,
a także:
- kwasy organiczne,
- flawonoidy,
- garbniki ok. 6%,
- związki goryczkowe,
- sole mineralne.
Działanie lecznicze liści mięty pieprzowej
Liście mięty należą do najczęściej stosowanych leków ziołowych. Największe znaczenie ma mentol, inne składniki nie odgrywają większej roli.
Mięta wzmaga czynność wydzielniczą żołądka, pobudzając go do wytwarzania soku trawiennego, a także wątroby, w której zwiększa wytwarzanie żółci. Jej cenną właściwością jest to, że zmniejsza napięcie gładkich mięśni jelit i dróg żółciowych, przywracając prawidłowy ruch robaczkowy jelit, normalne przechodzenie przez nie treści pokarmowych i dostateczny przepływ żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy. Dzięki temu mięta zmniejsza lub usuwa wzdęcia i ułatwia przechodzenie gazów. Liście mięty zabijają szkodliwe dla organizmu drobnoustroje, gnieżdżące się w przewodzie pokarmowym i żółci. Działają także w pewnym stopniu uspokajająco na układ nerwowy. Napar z nich obniża nieco ciśnienie krwi.
Z mięty produkuje się olejek miętowy, który działa tak samo jak napar z liści, lecz znacznie silniej, ma więc dające szybko o sobie znać właściwości antyseptyczne, przeciwskurczowe i uspokajające. Mentol działa na nieuszkodzoną skórę przeciwświądowo, łagodzi miejscowe bóle i stany zapalne, zabija drobnoustroje. Bez porównania silniej działa na błony śluzowe, stosowany w aerozolu.
Mięta pieprzowa – przeciwwskazania
Wyciągi z liści mięty pieprzowej w dawkach leczniczych, nawet nieco przekroczonych nie powodują żadnych objawów ubocznych. Inaczej przedstawia się sprawa stosowania olejku miętowego, który pobrany doustnie może spowodować wymioty, bóle brzucha, a po dużych dawkach nawet zachwianie równowagi. Dla małych dzieci, szczególnie niemowląt jest niebezpieczny. U niektórych osób olejek stosowany zewnętrznie może wywołać świąd i pokrzywkę.
Zastosowanie wyciągów z liści mięty w leczeniu chorób
Wyciągi z liści mięty stosuje się w następujących schorzeniach:
- zaburzenia trawienne objawiające się bólem brzucha, skurczami żołądka, wzdęciami, brakiem apetytu,
- nieżyt przewodu pokarmowego,
- niestrawność,
- nadmierna fermentacja,
- kolka jelitowa,
- niedomagania wątroby i dróg żółciowych (niedostateczne wydzielanie żółci),
- kamica żółciowa, żółtaczka (pomocniczo),
- osłabienie po przebytym zapaleniu wirusowym wątroby,
- skurcz mięśni jelit i jednocześnie przewodów żółciowych, zakażenie bakteryjne,
- stany zapalne jamy ustnej, zapalenie okostnej, bóle ucha, bolesne obrzęki i owrzodzenia (okłady),
- odkażanie jamy ustnej i gardła (płukanka),
- bezsenność, migreny, nerwobóle (pocieranie bolącego miejsca sztyftem mentolowym).
Napar z liści mięty pieprzowej
Jedną łyżkę liści mięty zalać szklanką wrzątku i po 15 minutach zaparzania pod przykryciem przecedzić. Pić 1/2 – 2/3 szklanki 2-4 razy dziennie, przed jedzeniem jako lek żołądkowy, po jedzeniu jako lek wiatropędny. Napar można przygotować szybko z torebki Fix Mentha (jedna torebka na 2/3 szklanki wrzątku, czas zaparzania ok. 4 minuty).
Kataplazm z liści mięty i ziela nostrzyku
Mieszankę z 2 łyżek liści mięty i 2 łyżek ziela nostrzyku zalać wrzątkiem w ilości 1/2 szklanki. Rozparzone ziele, odpowiednio ostudzić i przykładać ciepłe pod ceratką na chore miejsca. Prof. Muszyński radzi dodać jeszcze 2 łyżki macierzanki.
Płukanka do jamy ustnej
Do płukania jamy ustnej stosuje się mieszankę z:
- liści mięty, liści szałwii,
- liści orzecha włoskiego,
- kwiatów krwawnika,
- rumianku.
Jedna łyżka mieszanki na szklankę wrzątku.
Do wcierań przeciwbólowych i rozgrzewających służy – balsam pod nazwą Balsamum Mentholi compositum. Ziele i liście mięty można też stosować jako dodatek do kąpieli przy wyrzutach skórnych na podłożu nerwowym.
Ponieważ doustne pobieranie olejku miętowego może wywołać szkodliwe, a nawet niebezpieczne dla zdrowia reakcje, stosuje się go jedynie jako składnik w określonej ilości w złożonych preparatach. Zewnętrznie używa się go do płukania jamy ustnej (3-6 kropli na pół szklanki wody), zaś na skórę w stężeniach od 1% do 5%. Olejek miętowy wchodzi w skład kropli Inoziemcowa.
O dużych walorach leczniczych mięty pieprzowej świadczy to, że wchodzi ona do bardzo wielu preparatów. Liście mięty są składnikiem granulatów Cholegran, Nervogran, Normogran oraz mieszanek Cholagoga II, Digestosan, Nenrosan, Septosan i Tannosan. Olejek miętowy jest składnikiem granulatu Gastrogran, drażetek Raphacholin, Raphalamid oraz pasty Fitolizyna.
