Udar mózgu zwany również wylewem krwi do mózgu, apopleksją jest nagle występującym zaburzeniem ukrwienia mózgu, powodującym jego trwale uszkodzenie. Udar mózgu jest pojęciem niejednoznacznym, wymaga określenia różnych przyczyn i rozmiarów uszkodzenia mózgu: ok. 80% wszystkich udarów jest niedokrwiennym zawałem mózgu, blisko 15% spowodowanych jest krwotokami mózgowymi, ok. 5% krwotokami podoponowymi, mniej niż jeden procent spowodowany jest zakrzepicą żył mózgowych.

Udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci i wiodącą przyczyną trwałego kalectwa i braku samodzielności u osób dorosłych.

Porażenie lub niedowład połowiczy

Porażenie lub niedowład połowy ciała w sposób widoczny i najbardziej dotkliwy dla chorego dotyczy kończyn dolnych i górnych. Porażenie połowicze charakteryzuje się całkowitym brakiem ruchu w dotkniętych kończynach. Ponieważ w udarze powstaje ono nagle, napięcie mięśni w pierwszych dniach jest obniżone lub całkowicie znika i po kilku dniach stopniowo wzrasta.

Charakterystyczny wygląd sylwetki z porażeniem połowiczym to:

  • głowa pochylona w stronę, która jest unieruchomiona, przy jednoczesnej tendencji przekręcania się do strony zdrowej
  • bark obniżony i usztywniony w stawie, skręcony do strony zdrowej, łopatka rotuje w stronę kręgosłupa
  • ramię skręcone w kierunku ciała i przywiedzione do tułowia
  • łokieć zgięty
  • przedramię skręcone w kierunku środka ciała
  • ręka, dłoń w przykurczu, kciuk skierowany do środka ręki, unieruchomiony, z tendencją do tworzenia zaciśniętej pięści (zaciśnięte palce mogą spowodować powstanie na skórze dłoni trudno gojących się ran)
  • stopa opadająca i ustawiona szpotawo z rotacją do środka, wewnętrzna część stopy podciągnięta do góry, palce w przykurczu do środka
  • gdy chory zaczyna chodzić, zarzuca porażoną i sztywną kończynę (chód koszący).

Czasem niedowład albo porażenie obejmuje tylko jedną kończynę lub też ogranicza się tylko do twarzy i języka albo dodatkowo kończyny górnej. Stan ten nosi nazwę niedowładu lub porażenia twarzowo-językowo-ramiennego.

Niedowład twarzowo-językowy

Niedowład twarzowo-językowy dotyczy tylko dolnej części twarzy i języka. Charakteryzuje się obniżeniem kącika ust, wygładzeniem fałdu nosowo-wargowego i zbaczaniem wyciągniętego języka w stronę niedowładu twarzy. Czasem niedowład mięśni mimicznych twarzy jest większy, powoduje poszerzenie szpary powiekowej i słabsze zaciskanie powieki. Niedowład twarzowo-językowy nie zawsze towarzyszy połowiczemu niedowładowi czy porażeniu.



Połowicze zaburzenia czucia

Zaburzenia czucia są dość częste i mogą dotyczyć:

  • zaburzeń w odczuwaniu ruchu kończyn i ich ułożenia oraz w rozpoznawaniu kształtu, umiejscowienia, wagi, wielkości, a nawet braku poczucia posiadania porażonej kończyny lub strony ciała;
  • całej połowy ciała, np. w przypadku odczuwania bólu czy temperatury;
  • zaburzeń czucia fragmentów twarzy, głównie jej części środkowej: wargi górnej, skrzydełka nosa i policzka.

Niedowidzenie połowicze jednoimienne

Niedowidzenie połowicze jednoimienne występuje zawsze po stronie niedowładu. Chory kieruje oczy i głowę w zdrową stronę. Nie zauważa też osób stojących po stronie niedowładu.

Zaburzenia mowy (afazja)

W afazji zaburzone jest tworzenie, rozumienie i wypowiadanie słów, zdań i myśli. Często zaburzenia mowy mają cechy zarówno afazji ruchowej, jak i czuciowej. Jest to afazja mieszana albo całkowita. Afazji zazwyczaj towarzyszą inne objawy zaburzonych wyższych czynności mózgowych związanych z mową, takich jak: niemożność czytania, liczenia i pisania.

Afazja ruchowa charakteryzuje się niemożnością mówienia przy zachowanej zdolności rozumienia mowy. Mowa może być zachowana, ale jest bardzo utrudniona, lakoniczna, zniekształcona, a słowa wypowiadane są monosylabami.

Afazja czuciowa. W afazji czuciowej chory może mówić, ale nie rozumie znaczenia wypowiadanych słów, nie potrafi wyrażać swoich myśli. Zdania budowane są niegramatycznie, a wypowiedzi nieadekwatne do pytania lub sytuacji, chaotyczne i często powtarzane bez potrzeby. Może występować trudna do opanowania chęć stałego mówienia.

Afazja amnestyczna jest odmianą afazji czuciowej, polega na utracie zdolności nazywania przedmiotów.

Zaburzenia wyższych czynności nerwowych

Zaburzenia wyższych czynności nerwowych są to zaburzenia zmysłów, czyli zaburzenia rozpoznawania różnych bodźców dotykowych, bólowych, kinestetycznych, przestrzennych, rozpoznawania kształtu i wagi przedmiotu, własnego ciała, palców, strony zdrowej lub porażonej. Innym objawem jest brak zdolności do wykonywania różnych czynności dobrze przedtem znanych w życiu codziennym. Występują trudności w myciu się, ubieraniu, jedzeniu. Ciekawym objawem jest zespół połowiczego zaniedbywania, który polega na niedostrzeganiu jednej połowy ciała i otoczenia.

Zaburzenia przytomności i świadomości w udarze mózgu

Zaburzenia przytomności odnoszą się do stanu czuwania i mogą mieć różny stopień nasilenia, od senności aż do głębokiej śpiączki. Zaburzenia te często obserwowane są w ostrej fazie udaru mózgowego. Stopień ich zależy od miejsca oraz rozmiaru niedokrwienia.

Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia psychiczne są częstym zjawiskiem, świadczą przeważnie o sporych rozmiarach uszkodzenia. Mogą to być omamy, stany splątania i majaczenia oraz ostre stany pobudzenia. Dość częstym objawem jest nerwowe dotykanie i manipulowanie zdrową ręką w okolicy krocza, genitaliów i odbytu oraz mazanie siebie i otoczenia kałem.



Zaburzenia czynności zwieraczy

Czynność zwieraczy w udarze mózgowym bez utraty świadomości jest na ogół kontrolowana. W pierwszym okresie w ostrej fazie kontrola nad zwieraczami pęcherza i odbytu może być upośledzona. Brak kontroli występuje wtedy, gdy świadomość jest zaburzona lub gdy udar jest bardzo rozległy. Najczęściej jest to nietrzymanie moczu i stolca.

Otępienie poudarowe

Zasadniczym objawem otępienia poudarowego jest upośledzenie pamięci, a następnie funkcji poznawczych. Charakterystyczną cechą jest nietrzymanie afektu, objawiające się płaczem lub śmiechem przymusowym. Chory wybucha płaczem lub śmiechem w trakcie rozmowy, bez wyraźnego powodu lub z błahych przyczyn.

Depresja poudarowa

Depresja jest często spotykanym psychicznym zespołem poudarowym. Dotyczy szczególnie chorych z udarem prawostronnym, kiedy zawał obejmuje dominującą półkulę, w tym płat czołowy. Depresja poudarowa ma obraz kliniczny podobny do innych depresji. Głównym objawem jest obniżenie nastroju i brak chęci działania. Depresja utrudnia rehabilitację. Przy uszkodzeniu prawej półkuli (niedominującej) wystąpić może zjawisko przeciwne depresji – mania lub stan hipomaniakalny (występuje u około 1% przypadków). Objawami manii są: podwyższony nastrój, podniecenie psychoruchowe i niepokój.

Profilaktyka i pomoc doraźna

Poprzez regularny trening można wyraźnie zmniejszyć swoje dolegliwości, konieczna jest jednak cierpliwość! Szczególnie na samym początku chorzy mogą mieć dość duże kłopoty z mówieniem. Należy pamiętać, iż istnieją również inne sposoby porozumiewania się: dotyk, mimika, gestykulacja bądź po prostu obecność.

Istnieje szereg czynników ryzyka, których powinniśmy unikać. Do najważniejszych należą:

  • obniżenie ciśnienia krwi,
  • pełnowartościowe i ubogie w tłuszcze odżywianie,
  • prawidłowe ustawienie cukrzyków pod względem zawartości cukru we krwi,
  • zaprzestanie palenia,
  • w przypadku kobiet zrezygnowanie z pigułek antykoncepcyjnych.
Polecane artykuły