Znamy trzy rodzaje borówek: borówkę czarną, borówkę bagienną i borówkę brusznicę. Borówka czarna, zwana też czarną jagodą lub czernicą, ma owoce granatowoczarne z woskowym nalotem, wewnątrz czerwone. Borówka bagienna ma też czarne owoce, lecz bez nalotu, wewnątrz zielonkawobiałe. Borówka brusznica ma owoce czerwone, kwaskowate i cierpkie.

Nie należy mieszać z borówką brusznicą spokrewnionej z nią mącznicy, która ma też jagody czerwone, lecz mączyste, wewnątrz białawe i bez kwaśnego smaku. Liście mącznicy działają, podobnie jak liście brusznicy, lecz znacznie silniej. Przedawkowanie i dłuższe stosowanie tego leku może spowodować schorzenia wątroby, a u dzieci obstrukcję i wymioty. Mącznica jako roślina zagrożona u nas wyniszczeniem jest objęta częściową ochroną.

Należy jeszcze wspomnieć o żurawinie błotnej rosnącej na bagnach i wysokich torfowiskach. Jej czerwone, dojrzewające dopiero na początku zimy jagody zawierają witaminy i kwas cytrynowy. Dlatego używane są do wyrobu soków, konfitur i napojów chłodzących.

Borówka brusznica – występowanie i zbiór

Borówka brusznica – występowanie

Borówka brusznica jest wiecznie zieloną krzewinką o wysokości od 8 do 25 cm. Jej liście są zielone z podwiniętymi brzegami, skórzaste, odwrotnie jajowate lub eliptyczne, tępe, połyskujące. Z wierzchu są ciemnozielone, spodem jasnozielone i pokryte czarnymi kropkami gruczołów. Kwiaty borówki są białawe lub różowawe, owocem są czerwone jagody. Borówka kwitnie od maja do lipca, a owocuje od końca lipca do września.

Do celów leczniczych używamy liści i owoców brusznicy. Liście zbiera się przed rozpoczęciem wegetacji rośliny, a więc wczesną wiosną i po zakończeniu wegetacji, a więc jesienią. Ścinamy ostrym nożykiem gałązki o liściach zdrowych, intensywnie zielonych. Z gałązek odrywamy liście i suszymy je. Można też suszyć całe gałązki, a następnie oddzielać z nich liście, ale wtedy zachodzi potrzeba usunięcia z suszu pokruszonych gałązek. Owoce zbiera się dojrzałe, ale jeszcze twarde. Przed rozpoczęciem suszenia usuwamy z nich owoce o niewłaściwej barwie i liście.

Liście suszymy w suszarniach naturalnych, rozkładając je cienką warstwą, a owoce w temperaturze podwyższonej początkowo do 30°C, a potem do 60°C. Z 1 kilograma świeżego surowca, otrzymuje się około 30 dag ususzonych liści i około 20 dag owoców. Dobrze ususzone liście powinny zachować naturalną barwę zieloną, a owoce barwę czerwoną i nie powinny być spalone ani zaparzone.

Ze świeżych jagód brusznicy, które zawierają dużo witamin, cukrów, kwasów organicznych i soli mineralnych, zwłaszcza fosforu i żelaza, można przygotować wspaniałą przyprawę do mięs. W tym celu parzymy 4 kg owoców kipiącą wodą i zostawiamy na noc. Na drugi dzień odlewamy płyn, dodajemy nieco wody i smażymy w ciągu kilku dni, przez chwilę każdego dnia. Do smażenia dodaje się 1 kg jabłek i ewentualnie 1 kg gruszek, które poprawią smak przyprawy. W ostatnim dniu smażenia dodajemy 1 kg cukru. W toku smażenia ciągle mieszamy, aby owoce się nie przypaliły. Gorącą konfiturą napełniamy twisty i szczelnie je zakręcamy.

Borówka brusznica – skład chemiczny

Skład chemiczny liści borówki:

  • glikozydy fenolowe ok. 6%, (m. in. arbutyna, metyloarbutyna, pirozyd),
  • garbniki katechinowe ok. 12%,
  • flawonoidy do 0,8%. (m. in. izokwercytryna, hiperozyd),
  • sole mineralne (dużo magnezu),
  • kwasy organiczne (m. in. chinowy).

Borówka brusznica – działanie zdrowotne

Borówka brusznica – działanie

Przetwory z brusznicy działają antyseptycznie w drogach moczowych, gdyż hydrochinon i metylochydrochinon, które powstają na skutek rozpadu glikozydów fenolowych, są substancjami silnie bakteriobójczymi. Brusznica wywiera łagodne, lecz bardzo skuteczne działanie ściągające, przeciwdziała biegunkom, zmniejsza stany zapalne, niszczy mikroorganizmy. Katechina mająca własności witaminy P wzmacnia ściany naczyń włosowatych i wiąże szkodliwe dla organizmu toksyny bakteryjne.




Wyciągi z liści brusznicy zwiększają tylko nieznacznie ilość wydalanego moczu lecz wyraźnie wzmagają usuwanie z organizmu jonów sodu i w mniejszym stopniu jonów chloru. Wspomniana mącznica działa znacznie silniej w drogach moczowych, ale brusznica przewyższa ją pod tym względem w działaniu na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Liście brusznicy obniżają łagodnie ciśnienie krwi.

Owoce brusznicy działają lekko ściągająco i mogą być stosowane w łagodnych biegunkach u małych dzieci. W zasadzie należy je traktować jako dobry środek dietetyczny i odżywczy.

Borówka brusznica – zastosowanie w lecznictwie

Borówka brusznica – zastosowanie

Odwar z liści brusznicy stosujemy w następujących schorzeniach:

  • stany nieżytowe i zapalne dróg moczowych,
  • niedomoga nerek, zatrzymanie w organizmie soli i wody,
  • kamica moczowa (jedynie moczanowa, cystynowa i ksantynowa),
  • nieżyt żołądka i jelit,
  • nadmierna fermentacja, biegunki,
  • nieznaczne krwawienia z uszkodzonych naczyń włosowatych w jelitach.

Przy kamicy moczanowej, ksantynowej i cystynowej zakwaszanie moczu jest stosunkowo duże. Ponieważ warunkiem działania glikozydów fenolowych jest środowisko alkaliczne, celowe jest w leczeniu tych kamic picie odwaru z liści brusznicy, gdyż obniża ona w moczu ilość kwasu moczowego.

Alkalizowanie moczu zmniejsza jego drażniące działania w zapaleniu pęcherza i zapobiega dalszemu wytrącaniu się złogów odpowiednich soli.

Natomiast w leczeniu kamicy szczawianowej i fosforanowej zachodzi często potrzeba zakwaszania moczu. Dlatego w leczeniu tych kamic nie stosuje się przetworów z brusznicy.



Odwar z borówki brusznicy

Łyżkę liści zalewamy szklanką wody i ogrzewamy powoli do stanu wrzenia, a następnie gotujemy na wolnym ogniu 10 minut. Przecedzamy i pijemy 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki odwaru.

Odwar ten jest skutecznym lekiem przeciwbiegunkowym. Odznacza się również korzystnym działaniem przeciwzapalnym w obrębie przewodu pokarmowego, hamuje drobne krwawienia z uszkodzonych tętniczek i naczyń włosowatych oraz unieczynnia toksyny bakteryjne.

Więcej z kategorii: Zioła