Myślałaś, że na wieść o ciąży nie będziesz mogła opanować radości. W końcu decyzję o dziecku podjęłaś w pełni świadomie i tak bardzo pragnęłaś zostać mamą. Tymczasem mijają kolejne tygodnie, a Ty wciąż czujesz tylko smutek i przygnębienie. Dlaczego? Czy nie powinnaś zachwycać się rosnącym brzuszkiem i z ekscytacją oczekiwać narodzin potomka? Wiedz, że podczas ciąży kobietą mogą targać bardzo różne emocje – niestety nie zawsze są one pozytywne. Depresja w ciąży jest zjawiskiem dużo częstszym niż mogłoby się wydawać, a ciążowe wahania nastrojów nie są spowodowane wyłącznie burzą hormonalną. Jak wygląda rozpoznawanie i leczenie depresji w ciąży? Jak powinno wyglądać wsparcie dla kobiet w ciąży z depresją? Na te oraz wiele innych pytań odpowiadamy w artykule.
Czym są depresja w ciąży oraz depresja poporodowa?
Zacznijmy od tego, że depresja jest chorobą, nie zaś fanaberią czy chwilowym obniżeniem nastroju. Według WHO na świecie choruje na nią 350 milionów osób, w tym 1,2 miliona Polaków. Na depresję zapadają także kobiety w ciąży, choć przez bardzo długi czas sądzono, że „stan błogosławiony” niejako chroni przed depresją. Co więcej z zaburzeniem tym borykają się zarówno te przyszłe mamy, które ciąży nie planowały, jak i te, które świadomie podjęły decyzję o macierzyństwie. Społeczne oczekiwania wobec ciężarnych kobiet (ze strony rodziny, przyjaciół) niestety nie pozwalają im dzielić się swoimi obawami i wątpliwościami w związku z rolą, jaką przyjdzie im pełnić. Wiele kobiet nie przyznaje się do negatywnych emocji ze strachu, że przylgnie do nich łatka „złej matki”. To potęguje z kolei niepokój, uczucie osamotnienia i niezrozumienia – głównych zalążków depresji w ciąży.
Stany depresyjne mogą towarzyszyć kobiecie również po porodzie. Duży wpływ na stan psychiczny świeżo upieczonej mamy ma sam przebieg porodu oraz to, czy jest on dla niej wspomnieniem pozytywnym czy raczej traumatycznym. Przedmiotowe traktowanie przez personel szpitala, niezrozumienie procedur medycznych, brak jednej osoby, która sprawowałaby opiekę nad rodzącą, mogą sprawić, że kobieta zamiast odczuwać radość z nadchodzącego macierzyństwa, będzie czuła jedynie lęk i upokorzenie. Do tego trzeba oczywiście dołożyć jeszcze trudy porodu lub poczucie niezadowolenia z siebie – jeśli ciąża zakończyła się cesarskim cięciem, którego rodząca chciała uniknąć. Wszystkie te czynniki mogą spowodować, że u kobiety rozwinie się depresja poporodowa.
W tym miejscu warto wspomnieć również o zjawisku zwanym „Baby Blues”. Jest to chwilowe obniżenie nastroju, które pojawia się najczęściej bezpośrednio po porodzie i trwa przez kilka dni. Kobiecie, którą dopadło „Baby Blues” może doskwierać brak energii, zmęczenie, rozdrażnienie czy brak zainteresowania otoczeniem (także dzieckiem). Najczęściej jest on efektem wydatku energetycznego, jaki kobieta poniosła w tracie ciąży i porodu oraz „szoku” hormonalnego, jakiego po porodzie doświadcza organizm. Wysokie stężenie hormonów, które przez 9 miesięcy podtrzymywały ciążę, wraz z jej zakończeniem, zaczyna gwałtownie spadać, powodując pogorszenie samopoczucia. Jednak o ile kilkudniowy spadek nastroju jest zjawiskiem całkowicie zrozumiałym, o tyle długo utrzymujący się stan permanentnego przygnębienia, jest już sygnałem alarmowym i może świadczyć o wystąpieniu depresji.
Objawy depresji w ciąży
Objawy depresji w ciąży w znacznym stopniu będą pokrywały się z objawami depresji występującymi u kobiet nieciężarnych. Wśród nich możemy wymienić:
- obniżenie nastroju – kobieta jest smutna, często płacze;
- brak energii – kobieta nie ma siły, by podołać codziennym obowiązkom, szybciej się męczy;
- zaburzenie rytmu dobowego – u kobiety występuje nadmierna senność lub przeciwnie – bezsenność;
- zaburzenie funkcji poznawczych – kobieta ma problemy z koncentracją i pamięcią;
- zaburzenia łaknienia – kobieta nie ma apetytu lub przeciwnie – nadmierny apetyt;
- stany lękowe – kobieta boi się o siebie i dziecko;
- brak wiary w siebie i własne możliwości – kobieta czuje się bezwartościowa, ma obniżoną samoocenę i poczucie, że nie podoła macierzyństwu;
- nieumiejętność cieszenia się czymkolwiek – kobiecie nic nie sprawia przyjemności, nic nie jest w stanie wprawić jej w dobry nastrój;
- myśli samobójcze – kobieta nie widzi sensu życia, może snuć plany o odebrania sobie życia.
Przyczyny depresji w ciąży
Podłoże choroby może być oczywiście bardzo różne. Coraz więcej mówi o udziale czynników genetycznych i o tym, że depresja w ciąży może być dziedziczna. Jeśli w rodzinie kobiety zdarzały się przypadki depresji w ciąży, to istnieje pewne ryzyko, że u niej także ona wystąpi. Kolejnym czynnikiem wyzwalającym zaburzenia depresyjne będą oczywiście hormony.
W trakcie ciąży dochodzi do gigantycznego wzrostu poziomu estrogenu i progesteronu, co nie pozostaje bez wpływu na organizm matki oraz jej fizyczne i psychiczne samopoczucie. Poranne mdłości, zmęczenie, senność, huśtawki nastrojów to objawy, które z mniejszym lub większym nasileniem występują u wszystkich ciężarnych. Niestety ich obecność sprawia, że depresja często zostaje niezauważona.
Jednak czynnikiem, który najsilniej sprzyja rozwojowi depresji w ciąży oraz depresji poporodowej jest ZMIANA. Niezależnie od tego, czy kobieta zachodzi w pierwszą czy kolejną ciążę, czy jest to ciąża planowana czy niechciana, zawsze oznacza dla niej zmianę – zmianę wyglądu, w relacjach z partnerem, zmianę dotychczasowego trybu życia. Dodatkowo ciąży zawsze będzie towarzyszyć niewiadoma – bo nigdy nie wiemy, jak będzie przebiegać ciąża, poród oraz czy ostatecznie poradzimy sobie w roli matki. I właśnie od tego, jak kobieta zaadoptuje się do zmian, będzie w dużym stopniu zależeć, czy rozwinie się u niej depresja.
Jak pomóc osobie z depresją w ciąży?
Wspieranie kobiet w ciąży cierpiących na depresję jest kluczowe dla zapewnienia zdrowia zarówno matce, jak i dziecku. Dlatego jeśli zauważymy, że u przyszłej mamy występują objawy mogące świadczyć o depresji, zachęćmy ją do wizyty u specjalisty. Wiele kobiet w ciąży wstydzi się okazywać emocje, mówić o swoich obawach czy wątpliwościach. Sami zainicjujmy więc rozmowę na ten temat, okazując przy tym pełne zrozumienie. Zaangażujmy się w opiekę nad maleństwem, gdy to pojawi się już na świecie, pomóżmy w domowych obowiązkach, by świeżo upieczona mama mogła znaleźć chwilę na relaks i odpoczynek.
Leczenie depresji w ciąży: terapia, medycyna, wsparcie
Opieka nad kobietą w ciąży, u której występują zaburzenia depresyjne wymaga ścisłej współpracy ginekologa-położnika i psychiatry. Leczenie depresji w ciąży niestety nie zawsze ogranicza się do samej psychoterapii. W cięższych przypadkach lekarze decydują o włączeniu leków przeciwdepresyjnych. Trzeba mieć jednak na uwadze, że wszystkie leki psychotropowe będą przenikać przez łożysko, a więc i w pewnym stopniu oddziaływać na płód. Dlatego też niezwykle ważny jest staranny dobór dawki oraz nadzór nad pacjentką przez cały okres leczenia.
Podsumowując, zdrowie psychiczne w ciąży to temat, o którym wciąż mówi się niewiele. Tymczasem depresja w ciąży oraz depresja poporodowa może dotknąć każdą kobietę, bez względu na to, czy jej ciąża była planowana czy nie. Podłoże choroby jest bardzo różne. Swój udział w rozwoju depresji u ciężarnych mogą mieć czynniki genetyczne, hormonalne oraz psychologiczne. Ogromne znaczenie ma również to, jak kobieta radzi sobie ze zmianami. Przebieg depresji w ciąży jest zbliżony do przebiegu depresji, jaki obserwuje się w populacji kobiet nieciężarnych. Leczenie depresji w ciąży bywa problematyczne, ponieważ sama psychoterapia nie zawsze wystarcza, a leki przeciwdepresyjne mogą z kolei oddziaływać dla na płód. Dlatego kobiety w ciąży borykające się z depresją powinny być pod stałą opieką psychiatry oraz ginekologa położnika (Nasi ginekologowie są również do Twojej dyspozycji, sprawdź na Gyncentrum.pl w zakładce „Zespół”), którzy będą czuwać nad bezpieczeństwem jej oraz jej dziecka przez cały okres leczenia.