Łopian jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku swego rozwoju wyrasta w postaci rozety bardzo dużych, długoogonkowych liści i uzyskuje pod koniec roku silny, palowy i mięsisty korzeń. W następnym roku wykształca się rozgałęziona i dobrze ulistniona łodyga, a na wierzchołkach rozgałęzień — kwiaty, zebrane w koszyczki i okryte haczykowatymi łuskami. Tymi właśnie łuskami przyczepiają się tzw. dziady (przekwitnięte koszyczki) do ubrań ludzi i sierści zwierząt.
Łopian – jakie są odmiany?
Wyróżniamy trzy odmiany łopianu, różniące się nieznacznie między sobą:
- większy (A. maius),
- mniejszy (A. minus),
- pajęczynowaty (A. tomentosum).
Wszystkie mają dolne liście okrągławosercowate, górne okrągławojajowate i purpurowo kwitnące kwiaty. Łopian większy ma wysokość od 60-180 cm i koszyczki kwiatowe o średnicy 3-3,5 cm, dwa pozostałe są niższe i mają drobniejsze koszyczki kwiatowe. Korzenie każdego spośród nich są pod względem leczniczym równowartościowe.
Korzeń łopianu – kiedy i jak zbierać?
Korzeń łopianu zaczyna w okresie kwitnięcia drewnieć, a po jego przekwitnięciu butwieje. Dlatego wykopuje się go w jesieni pierwszego roku lub na wiosnę drugiego roku rozwoju, koniecznie przed zakwitnięciem, gdyż potem jest bezwartościowy.
Świeże korzenie łopianu powinny być mięsiste, dobrze oczyszczone i osuszone z wody. Możemy je najpierw podsuszyć w dobrze przewiewnych miejscach, a potem dosuszyć w temperaturze do 50°C, lub suszymy je od razu w sztucznej suszarni. Po wysuszeniu przebieramy surowiec, odrzucając korzenie drobne i ściemniałe na przekroju.
Łopian – skład chemiczny
Skład chemiczny łopianu to:
- inulina (około 45%),
- związki garbnikowe, żywicowe i śluzowe,
- sole mineralne bogate w siarczany i fosforany potasu, wapnia i magnezu,
- związki poliacetylenowe o silnym działaniu bakteriobójczym i grzybobójczym,
- izokwercyny o działaniu moczopędnym.
Korzeń łopianu – działanie lecznicze
Korzeń łopianu (Radix Bardanae) zwiększa działalność wydzielniczą żółci w wątrobie oraz enzymów proteolitycznych w trzustce. Działa też korzystnie na właściwą przemianę materii (środek czyszczący krew), zwiększając usuwanie szkodliwych dla organizmu produktów przemiany. Zwiększa wydalanie potu i moczu. Działa przeciwzapalnie i przyspiesza gojenie. Łagodzi, a często likwiduje choroby skóry. Wzmacnia cebulki włosowe. Przynosi ulgę w chorobie reumatycznej stawów i mięśni.
Zastosowanie wyciągów z łopianu w leczeniu chorób
Wyciągi z korzenia łopianu stosuje się w następujących schorzeniach:
- lekkie nieżyty przewodu pokarmowego, wątroby i dróg żółciowych;
- zaburzenia przemiany materii, zwłaszcza w okresie pokwitania;
- reumatyzm stawowy i mięśniowy;
- przewlekłe schorzenia skóry tj. wypryski, egzemy, czyraczność, świąd, łupież, wypadanie włosów;
- cukrzyca (lek pomocniczy).
Łopian stosuje się najczęściej i to z powodzeniem w przewlekłych chorobach skóry. Używa się go także do pielęgnacji włosów i do kąpieli kosmetycznych.
Odwar z suchych korzeni łopianu
Łyżkę dobrze rozdrobnionych korzeni zalewamy szklanką wrzątku i naparzamy pod nakryciem 3 godziny, następnie gotujemy i przecedzamy. Pijemy 3 razy dziennie po szklaneczce tak przyrządzonego odwaru. Do okładów i przemywań przygotowujemy w opisany sposób odwar, z 2 łyżek korzenia na szklankę wody. Prof. Muszyński radzi stosować odwar przy wysypkach i egzemach sporządzony z 1 łyżki korzeni łopianu i 1 łyżki ziela bratków.
Sok z korzeni łopianu do użytku wewnętrznego
Zdrowe i dokładnie oczyszczone korzenie mielemy w sokowirówce. Z otrzymanego soku robimy 40% nalewkę na spirytusie lub syrop na cukrze. Pijemy przy chorobach skóry 3 razy dziennie po łyżce syropu rozpuszczonego w wodzie lub po 40-60 kropli nalewki w kieliszku wody. Niektórzy autorzy książek z zakresu ziołolecznictwa wyrażają pogląd, że sok lub miazga ze świeżych korzeni łopianu działają szybciej i skuteczniej niż odwary z wysuszonego korzenia. Aby wyciągnąć z ususzonego korzenia jak najwięcej potrzebnych składników, celowe jest dobre rozdrobnienie surowca i zmielenie go w elektrycznym młynku na proszek.
Mazidło przeciw wysypce: łyżkę korzeni łopianu zalewamy wodą (1/2 szklanki), a gdy surowiec napęcznieje i zmięknie, mielimy go w maszynce do mięsa i mieszamy z 3 łyżkami lnianego oleju. Chore miejsca smarujemy 2 razy dziennie.
Płukanka do włosów: łyżkę korzenia łopianu i łyżkę korzenia tataraku zalewamy 2 szklankami wody i po napęcznięniu gotujemy 15 minut.
