Padaczka (Epilepsja)

Padaczka jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych; występuje 10 razy częściej niż stwardnienie rozsiane.

Zwykle zachorowania zdarzają się u dzieci oraz osób powyżej 65 roku życia. Nieco częściej chorują mężczyźni. Pojedynczy napad drgawkowy nie musi jednoznacznie wskazywać na padaczkę. Ryzyko wystąpienia przynajmniej jednego napadu w całym życiu człowieka, od urodzenia do śmierci, wynosi około 8%. Z tego tylko u 10% osób napady będą się powtarzać, dając podstawę do rozpoznania padaczki.

Padaczka, wbrew obiegowym opiniom, nie jest chorobą objawiającą się jedynie uogólnionymi drgawkami całego ciała. Jest to raczej zespół różnorodnych objawów. Dzięki temu wyróżnia się kilka postaci padaczki.

Nie każdy napad drgawkowy czy zaburzenie świadomości ma charakter padaczkowy. O padaczce mówi się wtedy, gdy w mózgu samoistnie dochodzi do niekontrolowanych wyładowań. Zdarza się jednak, że wyładowania te powstają np. na skutek niedotlenienia w przebiegu chorób sercowo-naczyniowych. Innymi słowy, są wtórne do innej patologii występującej w organizmie. W tym drugim przypadku nie mówi się o padaczce.

OBJAWY PADACZKI

Napady padaczkowe, spośród innych przyczyn powodujących krótkotrwałe utraty przytomności, wyróżniają się:

• sztywnością mięśni
• drgawkami
• przygryzieniem języka
• mimowolnym oddaniem moczu
• sennością ponapadową.

Napady padaczkowe dzieli się na dwie podstawowe grupy:

Napady częściowe

Wyładowania pojawiają się tylko w pewnej ograniczonej części mózgu. Objawy zależą od miejsca wyładowania w korze mózgowej:

• kora ruchowa – drgawki w obrębie jednej lub kilku grup mięśni, np. drganie jedynie kończyny górnej lub dolnej
• kora czuciowa – parestezje, mrowienia, drętwienia
• kora wzrokowa – błyski, iskry
• kora słuchowa – gwizdy, szumy, trzaski
• kora smakowa i węchowa — odczuwanie dziwnych, nieprzyjemnych zapachów i smaków.

Do wymienionych wyżej objawów mogą też dołączyć zaburzenia świadomości. Ponadto po napadzie może występować obniżenie siły mięśni lub ich krótkotrwały niedowład, nazywany porażeniem Todda.

W trakcie napadu padaczkowego częściowego nieprawidłowe wyładowania pojawiają się jedynie w pewnej części mózgu, co powoduje drgawki określonych partii mięśni, np. ręki. Czasami ognisko wyładowań może rozszerzać się na cały mózg, wywołując drgawki uogólnione całego ciała.

Napady uogólnione

Wyładowania obejmują cały mózg, dlatego objawy dotyczą całego ciała. Przeważnie występuje utrata przytomności. Wyróżnia się następujące postaci napadów uogólnionych:

Napady nieświadomości – występują głównie u dzieci i młodzieży (w wieku 4-12 lat). Polegają na kilkusekundowych zaburzeniach świadomości bez utraty przytomności. Mają obraz chwilowego znieruchomienia, zamyślenia, nieobecności myślami. Po napadzie dziecko natychmiast podejmuje przerwaną czynność. Napady są często niezauważalne dla otoczenia, są bardzo krótkie i mogą powtarzać się wielokrotnie w ciągu dnia.

Napady atoniczne – polegają na nagłej utracie napięcia mięśniowego (nagłym zwiotczeniu ciała), co może spowodować gwałtowny upadek i ciężki uraz.

Napady toniczno-kloniczne – ta postać padaczki chyba najlepiej odpowiada ogólnemu wyobrażeniu o tej chorobie. Przed napadem może, lecz nie musi, wystąpić tzw. aura, czyli objawy wstępne o obrazie napadu częściowego, a następnie dochodzi do właściwego napadu uogólnionego toniczno-klonicznego, gdy chory traci przytomność. W pierwszej fazie (fonicznej) sztywnieje, pręży się, występuje bezdech i sinica. W tym okresie, trwającym zwykle kilkadziesiąt sekund, może dojść do przygryzienia języka. W drugiej fazie (klonicznej), trwającej zwykle 1-2 minuty, występują uogólnione drgawki całego ciała, których częstość powoli maleje, może wystąpić ślinienie, piana na ustach oraz bezwiedne oddanie moczu. Po ustąpieniu drgawek chory powoli odzyskuje świadomość, jest senny i nie pamięta okresu napadu.

Padaczka może występować pod różnymi postaciami, nie tylko jako uogólnione drgawki całego ciała, a wspólną ich cechą jest nagłość wystąpienia i krótkotrwałość.

Drgawki gorączkowe u dzieci

Nie są odmianą padaczki, ale mogą w niewielkim stopniu zwiększać szansę jej wystąpienia w przyszłości. Drgawki gorączkowe występują u dzieci w wieku między 3 miesiącem i 6 rokiem życia w związku z gorączką (powyżej 38°C), obejmują całe ciało i przeważnie trwają do 15 minut. Należy wykluczyć zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Konieczna jest konsultacja lekarska. W celu zapobiegania wystąpieniu drgawek w przyszłości należy skutecznie i intensywnie zwalczać gorączkę.

PRZYCZYNY PADACZKI

Objawy padaczki są spowodowane spontanicznymi, niekontrolowanymi i nieprawidłowymi wyładowaniami w komórkach nerwowych mózgu. Wyładowania te mogą pojawiać się w określonym rejonie mózgu (powodując napady częściowe) oraz obejmować cały mózg (napady uogólnione).

W większości przypadków (65-75%) nie udaje się ustalić przyczyny patologicznych wyładowań. Jedynie u około 1/3 pacjentów można je zidentyfikować.

Należą do nich:

• urazy głowy (około 20%) oraz urazy okołoporodowe (około 10%)
• naczyniowe choroby mózgu, np. udary (około 5%)
• choroba Alzheimera i stwardnienie rozsiane (około 5%)
• nowotwory mózgu (około 4%)
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu (około 3%)
• urazy poporodowe.

Miesiączka u kobiet także może prowokować napady padaczkowe, dlatego lekarz może zalecić dodatkowy lek w tygodniu poprzedzającym okres. Osoby chore na padaczkę muszą też unikać wykonywania pewnych czynności, jak pływanie czy prowadzenie samochodu, gdyż napad padaczkowy w ich trakcie najprawdopodobniej skończy się śmiercią.

DIAGNOSTYKA PADACZKI

Podstawowym badaniem jest elektroencefalografia (EEG), która pozwala zobrazować elektryczną pracę mózgu i wychwycić charakterystyczne dla padaczki zmiany napadowe. Badanie to wykonuje się w spoczynku oraz po stymulacji, np. światłem stroboskopowym. Obecnie istnieje też możliwość całodobowego rejestrowania EEG za pomocą przenośnych urządzeń. Ważne miejsce w diagnostyce padaczki zajmują też metody obrazowania mózgu, takie jak tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (MRI). Pozwalają one wykluczyć zmiany w mózgu mogące powodować napady padaczkowe, np. guzy nowotworowe.

LECZENIE PADACZKI

Regularne przyjmowanie leków przeciw-padaczkowych zaleconych przez lekarza pozwala osiągnąć przynajmniej 5-letni okres bez napadów u około 65% chorych.

PIERWSZA POMOC PRZY PADACZCE

Jeżeli zdarzy się, że jesteśmy świadkami ataku padaczkowego, należy przede wszystkim zabezpieczyć głowę chorego przed potencjalnymi urazami. Najlepiej to osiągnąć przez przytrzymywanie głowy z dala od mebli i innych przedmiotów, o które mógłby uderzyć. Ważne, aby starać się skierować twarz chorego w bok, żeby w przypadku wymiotów zapobiec zachłyśnięciu się. Usilne przytrzymywanie 1 całego ciała chorego, w tym nóg i rąk, nie jest zalecane, gdyż może prowadzić do jeszcze większych urazów. Nie należy też na siłę wkładać żadnych przedmiotów do ust, np. w celu zapobieżenia przygryzieniu języka. Jeżeli napady występują szybko jeden po drugim, a osoba chora nie i odzyskuje w tym czasie świadomości (do pół godziny), mówi się wtedy o stanie padaczkowym. Stanowi on zagrożenie życia i wymaga skierowania do szpitala.

Istnieje też pojęcie rzekomych napadów padaczkowych, które mają podłoże psychogenne i są formą zaburzeń nerwicowych. Tak bardzo mogą przypominać prawdziwy napad padaczkowy, że zróżnicowanie tych zaburzeń może być trudne. Rzekome napady padaczkowe powinien leczyć psychiatra.

Większość kobiet chorujących na padaczkę rodzi prawidłowo rozwinięte i zdrowe dzieci. Jednak wskutek zażywania przez ciężarne leków przeciwpadaczko-wych mogą zdarzyć się dzieci z wadami wrodzonymi, z których najczęstszymi są rozszczep wargi i podniebienia oraz wrodzone wady serca.