Tomografia komputerowa jest jedną z nowoczesnych metod wykrywania i diagnozowania wielu chorób. Istotą tomografii komputerowej jest odwzorowywanie narządów w przekroju, tzn. wykonywanie zdjęć poszczególnych warstw narządu. Warstwy te mają bardzo cienką średnicę (od 2 do 10 mm), co pozwala na wykrycie nawet kilkumilimetrowych zmian w strukturze narządu.

Podstawą tomografii komputerowej jest promieniowanie rentgenowskie, czyli takie samo, jakie jest używane przy zwykłym prześwietleniu. Lampy emitujące to promieniowanie przesuwają się wzdłuż ciała pacjenta.

Promieniowanie jest w różnym stopniu pochłaniane przez poszczególne tkanki i części ciała, co pozwala je od siebie odróżnić. Poza tym w celu zwiększenia różnic pomiędzy poszczególnymi tkankami podaje się kontrast – najczęściej są to związki jodu.

Informacja o ilości pochłoniętego promieniowania jest przekazywana do komputerów tomografu. Specjalne programy zamieniają tę informację na obraz i tak powstaje tomogram, czyli wynik badania.

Przygotowanie do badania tomografii komputerowej

  1. Pacjent powinien pozostawać na czczo od 6 do 8 godzin przed wykonywanym badaniem.
  2. Należy zgłosić się do pracowni TK pół godziny przed wyznaczonym czasem badania.
  3. Badanie trwa 10-30 minut, w zależności od prześwietlanych części ciała.

Przebieg badania tomografii komputerowej

Badanie jest wykonywane w pozycji leżącej, unieruchomionej. Pacjent leży w specjalnym tunelu. Tunel tworzą stół, obudowa i oprzyrządowanie. Z uwagi na to, że pacjent musi leżeć nieruchomo, małym dzieciom lub osobom pobudzonym podaje się środki usypiające.

Lekarz wykonujący badanie powinien zapytać pacjenta, czy nie cierpi na lęk przed zamknięciem, gdyż wystąpienie ataku takiego lęku może utrudnić badanie.

Zastosowanie

  • przede wszystkim w diagnostyce chorób mózgu oraz kręgosłupa, szczególnie przy diagnozowaniu dyskopatii
  • przy podejrzeniu guza mózgu
  • przy urazach czaszki – pozwala na wykrycie krwiaków powstałych w czasie urazu
  • przy podejrzeniu tętniaka aorty
  • do rozpoznawania nieurazowych zmian w mózgu, takich jak tętniak, wodogłowie czy krwawienia
  • tomografia klatki piersiowej – bardzo ważne badanie w podejrzeniu nowotworów płuc, informuje o rozległości zmian nowotworowych, ocenia, czy powiększone są również węzły chłonne; badanie to decyduje o dalszym leczeniu i pozwala na ustalenie rozległości operacji
  • badanie TK jamy brzusznej i miednicy pozwala na wykrycie zmian patologicznych, przede wszystkim nowotworów takich narządów, jak: wątroba, trzustka, nerki, śledziona, węzły chłonne jamy brzusznej (w tym przypadku podawany jest kontrast)
  • w diagnostyce nowotworów jajnika, prostaty, macicy oraz pęcherza moczowego.

Tomografia komputerowa nie nadaje się natomiast do diagnostyki chorób jelit, ponieważ gromadzące się w jelitach gazy uniemożliwiają ocenę zmian w tym narządzie.

Emisyjna tomografia pozytonowa (PET)

Oprócz wyżej opisanej rentgenowskiej tomografii komputerowej istnieją też inne odmiany TK. Najnowocześniejszą z nich jest technika PET – emisyjna tomografia pozytonowa.

Zamiast promieniowania rentgenowskiego używa się w tej technice zjawiska anihilacji (utrata masy, znikanie) pozytonów. Pacjentowi podawane są specjalne substancje promieniotwórcze. Substancje te rozpadają się w organizmie i wydzielają pozytony, czyli dodatnio naładowane elektrony. Elektrony te zderzają się z elektronami w organizmie i tracą masę, czemu towarzyszy emisja promieniowania magnetycznego. Promieniowa nie to jest rejestrowane w postaci cyfrowej przez komputer i przetwarzane na obraz.

Przygotowanie do badania – tomografia komputerowa

  1. Na 6 godzin przed badaniem należy powstrzymać się od jedzenia i picia, z wyjątkiem czystej wody.
  2. Pacjentki w ciąży oraz chorzy na cukrzycę powinni zgłosić ten fakt lekarzowi kierującemu na badanie.
  3. Przed badaniem podawany jest środek radioaktywny, np. fluor F-18, następnie po odczekaniu 1 godziny należy wypić 1 litr wody mineralnej niegazowanej.

Badanie trwa około 3 godzin.

Zastosowanie PET

• diagnostyka nowotworów – najczęściej wykorzystywana jest w przypadku: raka płuc, guzów mózgu, raka jelita  grubego, chłoniaków, czerniaka, raka piersi, raka szyjki macicy, nowotworów tkanki kostnej i mięśniowej, głowy oraz szyi; poza tym PET stosuje się również do monitorowania leczenia tych nowotworów

• poszukiwanie ognisk zapalnych oraz przerzutów

• diagnostyka chorób mózgu – jeśli chodzi o zmiany w mózgu, to najważniejsze jest to, że PET pozwala na wykrycie choroby Alzheimera na około 13 miesięcy przed diagnozą opartą na objawach klinicznych, umożliwia też rozróżnienie choroby Parkinsona od zawału mózgu

• diagnostyka chorób serca – PET umożliwia wykrycie zmian martwiczych w mięśniu sercowym oraz wykrycie choroby wieńcowej, a także określenie stopnia niedokrwienia serca

• dzięki PET możliwa jest też wczesna diagnoza choroby Huntingtona.

Bezpieczeństwo stosowania – tomografia komputerowa

Promieniowanie rentgenowskie używane w tomografii komputerowej stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia w przypadku nadmiernej ekspozycji. Pacjent podczas badania tomografem zostaje napromieniowany od 100 do 1000 razy większą dawką niż podczas zwykłego prześwietlenia.

Podstawowa zasada ochrony radiologicznej mówi, aby nie wystawiać człowieka na promieniowanie większe niż to konieczne. Dlatego lekarze powinni pamiętać, aby nie zlecać tomografii, jeśli nie jest to niezbędne. Gdy tomografia jest racjonalnie wykorzystywana, nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta.

Działania niepożądane mogą wystąpić jedynie po podaniu kontrastu.

Należą do nich:

  • duszność
  • wysypka
  • świąd
  • wstrząs anafilaktyczny
  • zapaść sercowo-naczyniowa.

Opisane powikłania nie zależą od dawki i mogą wystąpić niezależnie od wszystkich podjętych środków ostrożności. Dlatego w czasie badania pacjenci znajdują się pod fachową opieką lekarzy radiologów (i w razie potrzeby anestezjologów), natomiast gabinety rentgenowskie przystosowane są do natychmiastowego udzielenia niezbędnej pomocy.

Więcej z kategorii: Badania diagnostyczne