Cykoria jest byliną o głęboko sięgającym korzeniu wysoką od 20 do 120 cm. Łodyga wzniesiona, sztywna, odstająca gałęzisto, szorstka. Liście trojakiego rodzaju: dolne skupione w różyczkę, zatokowo pierzastodzielne, z większym szczytowym odcinkiem, łodygowe lancetowate, ostro ząbkowane, o szerszej nasadzie strzałkowej lub sercowatej, obejmującej łodygę. Koszyczki kwiatowe umieszczone w kątach górnych liści i na szczytach gałązek. Kwiaty o intensywnej, jasnoniebieskiej barwie, wszystkie języczkowate. Korony kwiatowe skoro świt rozchylają się, a na noc stulają się.
Cykoria kwitnie od lipca do października. Inne jej nazwy to: dzika cykoria, podróżnik błękitny, podróżnik lekarski.
Cykoria podróżnik – występowanie i zbiór
Podróżnik rośnie na przydrożach, polnych miedzach, pastwiskach, nad rowami, na wzgórzach. Lubi miejsca kamienne i piaszczyste, a szczególnie glebę wapienną. Jest rośliną bardzo pospolitą. Bywa też uprawiany do produkcji namiastek kawy.
Do celów leczniczych zbieramy ziele i korzenie. Jako ziele ścina się wierzchołki pędów w początkach kwitnienia rośliny. Korzenie wykopujemy wczesną wiosną lub późną jesienią, usuwając z nich nadziemną część rośliny, drobne korzenie i ziemię.
Ponieważ łodygi po wysuszeniu twardnieją, wskazane jest pociąć je wcześniej na sieczkę, a dopiero potem suszyć w naturalnej suszarni. Surowe korzenie też rozdrabniamy, grubsze przecinamy wzdłuż i suszymy je w ciepłe dni w naturalnej suszarni, zaś w zimne w suszarni ogrzewanej do temperatury 40°C. Z 1 kg świeżego surowca otrzymuje się około 25 dag ziela i ponad 30 dag suchego korzenia.
Cykoria podróżnik – skład chemiczny
Skład chemiczny cykorii podróżnika:
- gorzki związek intybina,
- sok mleczny zawierający m.in. laktucerol i taraksasterol,
- cholina,
- glikozyd kumarynowy,
- cichoryna,
- substancje żywicowe i śluzowe,
- cukry redukujące,
- garbniki,
- sole mineralne.
Cykoria podróżnik – działanie lecznicze
Wyciągi z ziela cykorii wykazują nieznaczne działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Zwiększają także ilość soku żołądkowego oraz wzmagają wydalanie moczu (działanie azotanu potasowego). Wyszczególnione działania są stosunkowo słabe. Korzenie zwiększają silniej ilość wytwarzanej żółci i ułatwiają jej przepływ przez drogi żółciowe. Zawarta w nich goryczka drażni receptory smakowe języka i wywołuje odruchowe zwiększenie wydzielania kwasu solnego i śluzu w żołądku. Korzenie są jednak również słabo moczopędne.
Cykoria podróżnik – zastosowanie w lecznictwie
Ziele i korzenie cykorii stonujemy w następujących schorzeniach:
- osłabienie czynności żółciotwórczych wątroby,
- uszkodzenie wątroby przez niektóre syntetyczne leki,
- kamica wątrobowa,
- obniżenie ilości soku żołądkowego w przewodzie pokarmowym,
- zmniejszone wydalanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii (metabolitów),
- przewlekłe schorzenia skóry (jako środek poprawiający przemianę materii).
Jak już wspomniano, korzeń cykorii przewyższa działanie ziela. Świeży korzeń ma duże znaczenie dietetyczne, przyczynia się do lepszej przemiany materii i uzupełnia w organizmie niedobór potrzebnych mikroelementów. Jest znaną i cenioną potrawą we Francji, spożywaną zwykle z dodatkiem oliwy.
Napar z korzenia cykorii
5 łyżek stołowych sproszkowanego (np. w młynku) korzenia zalewamy 2 szklankami wrzątku i naparzamy pod przykryciem 15 minut, a następnie przecedzamy. Pijemy przed posiłkami 2-3 fazy dziennie po 1/2 szklanki naparu.
Podobnie przyrządzamy i stosujemy napar z nieco większej ilości ziela cykorii, które działa słabiej od korzenia.
Mieszanka z korzenia cykorii, kwiatostanów kocanek, kory kruszyny, korzenia tataraku, liści mięty i ziela krwawnika wzmaga wydzielanie żółci i ułatwia jej przepływ przez drogi żółciowe, zaś mieszanka z korzenia cykorii, ziela skrzypu, liści brzozy i ziela połonicznika wzmaga moczopędność.
Herbapol używa korzeni cykorii do produkcji znanych i cenionych przy chorobach dróg moczowych preparatów: Urosan i Urogran. W skład Urosanu wchodzą: ziele skrzypu 20,0, liście brzozy 35,0, liście mącznicy 20,0, korzeń cykorii 25,0. Skład Urogranu jest następujący: ziele nawłoci 20,0, ziele skrzypu 7,0, liście brzozy 7,0, korzeń cykorii 10,0, korzeń lubczyka 13,0, korzeń tataraku 10,0.
