Jarzębina (jarząb) jest drzewem o gładkiej, jasnoszarej korze i nieparzystopierzastych liściach, dochodzącym do wysokości 20 m. Znana jest dobrze ze swych czerwonych korali. Występuje pospolicie w różnych zbiorowiskach leśnych, zwłaszcza w lasach mieszanych, a czasem tworzy w nich niewielkie skupiska. Znajdujemy ją jako drzewo ozdobne w parkach. W okresie powojennym obsadzono jarzębiną wiele naszych dróg, najwięcej w miastach i na przedmieściach. W lecznictwie stosuje się kwiaty i owoce jarzębu.

Jarzębina pospolita – występowanie i zbiór

Jarzębina pospolita – występowanie i zbiór

Jarząb kwitnie w maju, a kwiaty zbiera się w początkach kwitnienia. Ścinamy całe kwiatostany i suszymy je w przewiewnych miejscach (w cieniu) w naturalnej temperaturze. Po ususzeniu ociera się kwiaty z szypułek lub oddziela się ręcznie. Susz powinien zachować naturalną barwę kremowobiałą.

Owoce jarzębiny dojrzewają w sierpniu i są zupełnie dojrzałe we wrześniu lub październiku. Obrywamy je z szypułek i rozkładamy pojedynczą warstwą, gdyż suszone w grubszej warstwie zlepiają się i zaparzają. Suszenie należy rozpoczynać od temperatury 30°C i podwyższać ją stopniowo do temperatury 40°C. Schną powoli. Po ususzeniu należy usunąć owoce zbrunatniałe (czasem jest ich dość dużo). Dobry susz powinien mieć barwę czerwoną i słaby, cierpki zapach. Ususzone owoce mają smak gorzkawo-kwaśny. Do celów spożywczych zbiera się owoce dopiero po pierwszych przymrozkach, gdyż są wtedy mniej gorzkie.

Jarzębina pospolita – skład chemiczny

Skład chemiczny jarzębiny:

  • owoce zawierają kwasy organiczne: (jabłkowy, cytrynowy, winowy, bursztynowy, sorbinowy i parasorbinowy),
  • związki cukrowe (glukoza, sacharoza i sorboza),
  • garbniki,
  • sole mineralne,
  • substancje gorzkie,
  • węglowodany,
  • pektyny,
  • pochodne cukrów (o konsystencji śluzów),
  • witamina A,
  • witamina C.

Uwaga: Nie należy jeść świeżych owoców jarzębiny, gdyż mogą działać toksycznie. Znajdujący się w nich kwas parasorbinowy wywołuje wymioty, biegunkę, zapalenie żołądka i działa szkodliwie na nerki. Kwas ten ulega jednak rozkładowi podczas suszenia owoców lub ogrzewania wyciągów i przetworów z nich.

Jarzębina pospolita – działanie lecznicze

Owoce jarzębiny zwiększają wydalanie moczu, regulują wypróżnienia (zwłaszcza przy biegunkach) i zwiększają przepływ żółci do dwunastnicy. Działają także przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka i jelit, zmniejszają podrażnienie wątroby, ochraniając ją przed szkodliwymi skutkami związków toksycznych. Kwiaty jarzębiny działają rozwalniająco i moczopędnie.

Jarzębina pospolita – zastosowanie w lecznictwie

Jarzębina pospolita – zastosowanie w lecznictwie

Owoce jarzębiny stosuje się w następujących schorzeniach:

  • niewydolność nerek charakteryzująca się zmniejszonym wydzielaniem moczu,
  • kamica nerkowa i pęcherzowa,
  • kolka nerkowa,
  • upośledzenie obwodowego krążenia krwi (żylaki odbytnicy),
  • zaburzenia w trawieniu związane z nieżytem żołądka,
  • niewydolność wątroby,
  • zmniejszony przepływ żółci do dwunastnicy,
  • podrażnienie pęcherzyka żółciowego,
  • kamienie żółciowe,
  • długotrwała biegunka (działania garbników), zwłaszcza u osób w podeszłym wieku.





Owoce jarzębiny można zasypać cukrem i  zrobić z nich orzeźwiający sok. Należy go potem ogrzać do temperatury 80°C, aby się upewnić, że nie znajdzie się w nim kwaś parasorbinowy. Znane są dobre nalewki na tym soku – jarzębówka.

Owoce jarzębiny znajdują się w różnych mieszankach ziołowych, np. w Spec. antihaemorrhoidales, Spec. antisclerotice  – Sklerosan (zioła na miażdżycę).

Jak przygotować odwar i napar z owoców jarzębiny?

Odwar i napar z owoców jarzębiny

Odwar: łyżkę stołową rozdrobnionych owoców zalewamy szklanką wrzątku, zaparzamy 15 minut i odcedzamy. Pijemy dwa razy dziennie.

Napar: analogicznie przygotowujemy i stosujemy, napar z kwiatów. Autorzy niektórych książek o ziołolecznictwie radzą stosować odwary, ale wtedy ginie część witaminy C. Możną też sproszkowane owoce (np. w młynku elektrycznym) zmieszać z przegotowaną wodą i pić 2 razy dziennie po łyżce owoców w 1/2 szklanki wody.

Więcej z kategorii: Zioła