Zawroty głowy (Zaburzenia równowagi)

Zawroty głowy należą do jednych z częstszych dolegliwości, podobnie jak bóle głowy czy kaszel. Odczuwane są najczęściej jako wrażenie ruchu (wirowania) otoczenia wokół chorego lub jego samego względem otoczenia. Czasami są to bliżej niesprecyzowane zaburzenia równowagi, wrażenie niestabilności i obawa przed upadkiem.

Zawroty głowy na ogół nie stanowią zagrożenia dla chorego, choć ich doświadczanie jest dla niego bardzo niepokojące i w krótkim czasie prowadzi do poszukiwania pomocy lekarskiej. Trzeba jednak pamiętać o poważnych i niebezpiecznych przyczynach zawrotów głowy, gdyż ich wczesne rozpoznanie może mieć decydujące znaczenie dla losów chorego.

Zapewnienie utrzymania równowagi wymaga skoordynowanego działania wielu struktur. Poniżej przedstawiona została budowa ucha wewnętrznego, z którego płyną informacje o położeniu głowy i całego ciała w przestrzeni. Wysyłana stamtąd impulsacja nerwowa biegnie do móżdżku, gdzie jest koordynowana z informacjami pochodzącymi głównie z narządu wzroku oraz receptorów mechanicznych obecnych w mięśniach.

SPIS TREŚCI

1. Objawy zawrotów głowy

2. Zawrót układowy

3. Zawrót nieukładowy

4. Przyczyny zawrotów głowy

5. Diagnostyka

6. Leczenie zawrotów głowy

7. Łagodne położeniowe zawroty głowy

8. Porady lekarza

Ucho jest narządem słuchu i równowagi. Składa się z trzech przestrzeni:

1. Ucho zewnętrzne – małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny.

2. ucho środkowe – błona bębenkowa, kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), trąbka słuchowa (Eustachiusza) łącząca ucho środkowe z gardłem.

3. Ucho wewnętrzne – przedsionek, ślimak, kanały półkoliste.

Elementy ucha wewnętrznego

Ślimak – właściwy narząd słuchu, odpowiedzialny za przetwarzanie drgań mechanicznych na impulsy elektryczne biegnące do mózgu

Przedsionek i 3 kanały półkoliste – każdy kanał położony jest w innej płaszczyźnie; w ich środku znajduje się płyn, a w nim unoszą się drobne kryształy; ściany kanałów wysłane są komórkami zmysłowymi; w zależności od położenia głowy opadające w danym miejscu kryształki stymulują komórki zmysłowe, które wysyłają impulsy do mózgu, gdzie są przetwarzane na informację o położeniu głowy w danym momencie.

Objawy zawrotów głowy

Ze względu na miejsce w układzie równowagi, w którym dochodzi do nieprawidłowości, zawroty głowy dzieli się na układowe i nieukładowe. Różne są też dolegliwości w obu typach zawrotów.

Zawrót układowy

Świadczy o uszkodzeniu samego przedsionka (narząd równowagi w uchu wewnętrznym) lub nerwów przedsionkowych biegnących do mózgu. Chory ma wrażenie wirowania otoczenia lub jego samego. Odczuciu temu towarzyszą często nudności lub wymioty, oczopląs, lęk oraz zaburzenia równowagi (zbaczanie, „padanie”). Mogą też pojawić się dolegliwości uszne pod postacią szumów czy upośledzenia słuchu.

Zawrót nieukładowy

Pojawia się w uszkodzeniach mózgowia oraz zaburzeniach czynnościowych. W tym przypadku chory zgłasza nieokreślone wrażenie niestabilności, niepewności, braku równowagi i inne niesprecyzowane bliżej dolegliwości.

Przyczyny zawrotów głowy

Przyczyny zawrotów głowy są bardzo różne. Mogą być one wynikiem strukturalnego uszkodzenia (procesy zapalne, naczyniowe, urazowe, nowotworowe, toksyczne lub zwyrodnieniowe) elementów układu równowagi, tzn. ucha wewnętrznego, nerwów przedsionkowych, pnia mózgu, móżdżku lub wyższych pięter układu nerwowego, a także zaburzeń czynnościowych, psychogennych (zawroty w zaburzeniach nerwicowych lub depresyjnych).

Do najczęstszych przyczyn zawrotów głowy należą:

łagodne położeniowe zawroty głowy (kamica osklepka)
zapalenie nerwu przedsionkowego
choroba Meniere’a
zawroty psychogenne
choroba lokomocyjna.

Diagnostyka

Bardzo ważny jest obraz zawrotów głowy opisywany przez chorego. Umożliwia on określenie występującego u pacjenta typu zawrotu głowy i dalsze rozpoznanie przyczyny choroby. Niejednokrotnie potrzebna jest konsultacja laryngologiczna, neurologiczna lub psychiatryczna. Pomocne mogą też być specjalistyczne badania, takie jak tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) głowy oraz elektroencefalografia (EEG).

Leczenie zawrotów głowy

Postępowanie lecznicze w zawrotach głowy polega z jednej strony na doraźnym łagodzeniu lekami przeciwzawrotowymi, a z drugiej strony na leczeniu schorzenia przyczynowego, np. stosowanie antybiotyków w bakteryjnym zapaleniu błędnika w przebiegu zapalenia ucha środkowego. Czasami uzasadnione jest profilaktyczne podawanie leków, np. w chorobie lokomocyjnej.

Łagodne położeniowe zawroty głowy

Należą do najczęstszych przyczyn zawrotów głowy (30-40%), głównie u kobiet w średnim wieku. Mogą pojawić się po przebyciu zapalenia ucha środkowego czy urazu B głowy. Choroba spowodowana jest najprawdopodobniej tworzeniem się złogów w kanałach półkolistych. Objawia się napadami silnych krótkotrwałych (kilka, wyjątkowo do 30 sekund) układowych zawrotów głowy po przyjęciu określonej pozycji, np. przy kładzeniu się, spoglądaniu w górę czy pochylaniu głowy. Zawroty znikają po kilkukrotnym wykonaniu danego ruchu wywołującego zawroty. Także powolne przyjmowanie danej pozycji zapobiega zawrotom. Choroba ustępuje zwykle samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach. Dużą skutecznością w łagodzeniu tego typu zawrotów głowy charakteryzują się specjalne ćwiczenia.

Należy usiąść na brzegu łóżka i szybko położyć się bokiem w jedną stronę. Występuje znamienny zawrót głowy. Po jego ustąpieniu należy położyć się w stronę przeciwną. Cykl ten trzeba powtórzyć około 5 razy, rano i wieczorem, przez około 3 tygodnie. Oczywiście ten sposób leczenia należy podejmować w przypadku potwierdzenia powyższego rozpoznania przez lekarza.